Friday, February 1, 2008

Letra të pashkruara

Bijë e dashur,

Po ngryset mbi oborr e mbi shkallët e gurta. Me një muzg të lehtë dhe
shtrëngues ngjyrë lejla. Përpiqem të lehtësoj dhimbjen e largësisë, duke
menduar që edhe tek ty i njëjti muzg po bie ngadalë- ngadalë. Por ndoshta
është më ftohtë atje. Patjetër që duhet të jetë më ftohtë në atë
fshatin tënd mes malesh. Vallë i ke veshur çorapet e leshit që të dhashë
më vete ? Po trikon e trashë ? Nuk di nëse keni filluar ta ndizni zjarrin
në vatër.

Bija imë sa shumë që më ka marrë malli për ty. Kam kohë pa të parë,
që ditën që u nise me atë malukatin. Po ku e gjete moj bijë aq larg… U
mbaruan burrat e tjerë këtu ? Ah kjo lufta që na solli mbrapsht gjithçka.
Më mbyt meraku për ty, bija ime. E di që je natyrë e hedhur dhe energjike,
por je kaq e sinqertë dhe e drejtë, sa zor do e kesh të çash në këtë
botë jallane.

Unë mirë kam qënë këto kohë dhe nga jot’ motër ke të fala. Po rritet
dhe ajo. Nuk kam asnjë lajm të ri nga të dy vëllezërit e tu dhe nuk di
fare çfarë bëhet me ta.

Uroj të jesh mirë dhe bëhu e fortë e me mënd në kokë, ashtu si të kam
porositur.

~o~

Nënëz e dashur

U bë kaq kohë që asnjë lajm nuk kam nga ty. Si janë vallë motra dhe
vëllezërit e mi ? Ndjehem kaq e shkëputur këtu mes malesh ku kam ardhur.
Bën ftohtë, sidomos muzgjeve, dhe të kam uruar kaq e kaq herë që m’i dhe
me zor çorapet e leshit dhe trikon e trashë.

Është kaq ndryshe këtu, o nëna ime ! Njerëz të tjerë, shtëpi tjetër,
jete tjetër. Më mungon vatra e odës së zjarrit me dy këndet mbuluar me
kuverta të leshta, oxhaku dhe masha me të cilën më pëlqente aq shumë që
të ngacmoja drutë derisa ato lëshonin xixa si fishekzare dhe prushi shtohej
përmbi vatër. Këtu nuk më bie rradha të luaj me zjarrin. Jemi shumë vetë
ne të njëjtën shtëpi dhe ne gratë më të shumtën e kohës e kalojmë me
punë rrotull shtëpisë ose, dhe kur kemi kohë, nuk ulemi dot pranë vatrës,
ku qëndrojnë burrat. Me burrin tim shkoj mirë dhe jam e lumtur, por akoma nuk
ndjehem si ne shtëpinë time këtu.

Kam shumë merak për ty. Si je tani ? Si po ia del e vetme ? Si bëni për
t’u ushqyer ti dhe motra ? Ah sa larg që jemi nënë e dashur ! Kjo rrugë e
ngushtë, e përdredhur mes malesh të larta, më shumë na ndan, se na bashkon.
Dal në muzg dhe ngre sytë në qiell a thua se ata yje me atë ndriçim të
ftohtë do mund të bëhen lajmëtare mes meje dhe teje. Ime vjehrrë po më
thërret për t’u futur brënda. Më thotë që do ftohem në lagështirën e
ajrit. Ika, nëna ime, dhe të puth fort.

~o~

E dashur bija ime

Ti e di që unë nuk di as shkrim as këndim. Edhe kur duhet të firmos ndonjë
dokument, më duhet të ngjyej gishtin në bojë. Kjo ishte koha ime, o bijë,
dhe asnjë nuk tentoi ta shkollonte ketë jetimen që u rrit dyerve të fisit
dhe u martua pesëmbëdhjetë vjeçe. Por ti e di sa dëshirë kam pasur unë
për shkollën dhe për dijen, sa shumë kam dashur që fëmijet e mi të
shkolloheshin dhe të bëheshin të zotët për veten e tyre. Ty nuk të la
lufta, o bijë, që t’i mbaroje ato të shkreta studime dhe në vënd të
shkoje në shkollë, fillove të shkoje nëpër ato mbledhjet e fshehta ku
njohe edhe ketë karafilin që të mori me vete atje mes malesh.

Mban mënd atë trendafilin e kuq ne mes të oborrit që e ke mbjellë me duart
e tua kur ke qënë e vogël ? Duart e vogla që t’u shpuan nga gjëmbat dhe
pikëzat e kuqe të gjakut. Aq të kuqe i çeli fletët ai trëndafil! Tani
është rritur shumë. I janë harlisur degët dhe trungu i është trashur.
Kurora i mbushet plot me lule të kuqe. Aty dal dhe i them fjalët që do doja
të t’i thosha ty.

Ti e di bijëzë që unë përditë e laj ketë shaminë e bardhë që mbledh
flokët dhe përditë i nder mendimet e mija tek trëndafili yt. Ai lëkund
petalet e brishta. Nga malli apo nga trishtimi im?

Por jo, nuk është tharë nga hallet dhe hidhërimi im. Ka dashurinë tënde
për jetën bija ime.

Është vjeshtë dhe kurora i është skuqur më shumë së kurrë, a thua se
do i shpërthejë jeta si gjak i kuq nga petalet.

Ia mbuloj kokën me shaminë time të bardhë dhe i pëshpëris vetëm me sy
fjalë që do doja të t’i thosha vetëm ty.

Vështirë e kemi pasur këto kohë, vetëm dy femra në shtëpi, unë dhe
jot’ motër, e vogla. Por thonë që kohë më të mira do vinë dhe ne
rrimë dhe presim me shpresën te e ardhmja. Patjetër që kohë më të mira
do vinë dhe unë do mundem së paku të kem një lajm nga ty që më ke ikur
kaq larg. T’i puth flokët e tua të bukura….

~o~

E dashur nënë,

Ditët janë tkurrur nën të ftohtin e malit dhe nën frymën e dimrit që po
vjen. Ah larg shumë larg jam prej teje dhe ti e di që nuk ka këtu as telefon
dhe as zyrë postare . Duhet të zbresim poshtë në qytet për të dërguar
letrat dhe shumë rrallë zbresin njërëzit nga fshati ynë për në qytet
sidomos tani që fillojnë dhe zihen rrugët nga dëbora. Gjethet e pemëve po
marrin arratinë pas fërshëllimës së erës që i këndon kënge
gënjeshtare në vesh. Por duket sikur jeta që po shuhet aty jashtë, po
ngjizet brënda meje. Më lëvrijnë rrënjë nëpër gjymtyrë. Trupi i
brishtë më është rrumbullakosur. Përgjumja m’i mbërthen qepallat pas
jastëkut në mëngjes. Më janë rënduar hapat dhe kërthiza po
buzëqeshet.

Dje vjehrra ime nxorri nga sëndyqi dhe më dha një pallto të madhe të
leshtë që të mbështillesha me të. Nuk dua ta vesh, se m’i rëndon supet,
por skam çfarë bëj, duhet t’i ruhem të ftohtit. Nuk dal më për të
ndihmuar burrin në të mbjella. Më shumë rri brënda dhe bëj punë nëpër
shtëpi. Nuset e tjera më shikojnë shtrembër dhe midis tyre më quajnë «
nusja e qytetit ». Ti e di që unë jam e gjallë dhe e fortë zakonisht por
kjo jetë që rritet brënda meje, po më ligështon.

Të përqafoj nga larg, o nëna ime, dhe më ka marrë malli shumë për ju të
gjithë!

~o~

Po si u bë kështu moj bijë?

Asnjë lajm akoma nga ty. Merak i madh më bren nga brënda dhe nuk kam se kujt
t’ia them. Nuk dua të rëndoj supet e njoma të sat’ motre me hallet e
mija. Mjaft e kam rënduar me sëmundjen time. Vëllai yt i madh është në
një qytet tjetër dhe tepër i zëne me punë dhe familjen e tij. Rrallë vjen
e na sheh. Vëllai i vogël ushtar atje larg mes malesh dhe ai.

Çdo natë dal tek praku dhe pëshpëris lutjen e mbrëmjes. Netët janë të
gjata pa fund. Zëra të çuditshëm më lëvrijnë nëpër trup. Çdo
mëngjes, ia mbuloj flokët trëndafilit tënd me mendimet e mia të bardha. Po
e lenë edhe atë dalë nga dalë të gjitha ngjyrat e shpresës. Lot të kuq
malli janë petalet e rëna. Më janë rralluar fjalët akoma më shumë. Ka
kohë që nuk të përmënd më nëpër shtëpi. Kur më pyesin komshinjtë
për ty « Mire qoftë, atje ku është » i them. Ngre kokën çdo mbrëmje
shikoj shkëlqimin e ftohtë të yjeve dhe kërkoj të të shoh me sytë e
tyre.

Por ai trëndafil në qoshe të oborrit tund degët… tund degët… dhe mban
shaminë timë në kokë.

Eh bijë e dashur sa larg që më ike….

~o~

Nëna ime,

Sot ndjehem më mire pas kaq ditësh që kalova në shtrat. Një e ftohtë e
fortë më mbërtheu dhe për ditë të tëra u dogja nën ethe. Nuk ka asnjë
doktor këtu në fshat. Një plakë e vjetër erdhi dhe më dha ca çajra me
bimë mali. Dora jote e fresket mbi ballë, ishte gjeja që më mungonte më
shumë. Pas kaq ditësh ndjehem më mirë. Jam ngritur dhe vi rrotull vetë
nëpër shtëpi. E mban mënd atë trëndafilin e kuq që mbolla në fund të
oborrit ? Një tjetër farë e mbjellë brënda meje së shpejti do shohë
dritë. Dua të vi atje tek ty. Dua të jesh pranë meje kur të lind. Është
kaq ftohtë dhe errët këtu. Dimër i madh ka mbërthyer. Bagëtitë i mbajmë
brënda në dhomën ku rrimë dhe ne. Ato rrinë aty në një qoshe në
errësirë dhe sytë i shkëlqejnë.Vjerra nuk donte që të vija tek ty, sepse
zakoni është që nusja duhet të lindë në shtëpinë e burrit, ndërsa burri
më tha që rrugët janë të zëna tashmë nga dëbora dhe unë jam ë rëndë
dhe nuk eci dot. Kam frikë, kam frikë. Nuk di çfarë do ndodhë me mua. Por
ti më ke mësuar të jem trime dhe t’i përballoj vështirësitë e jetës
me kurajo. Do ia dal patjetër, për veten për bebin dhe për ty.

Të puth ballin e mbuluar me shamine tënde të bardhë….

~o~

Bija ime,

Ditë dimri, por mua kurrë nuk më është dukur më ngrohtë se sot. Ky qiell
gri asnjëherë nuk ka shkëlqyer për mua më tepër. Më në fund mora një
lajm nga ty. Vëllai yt i madh nëpërmjet miqsh të tij, ishte lidhur me
repartin ushtarak pranë fshatit tuaj. Më thanë që ti je mirë dhe një bebe
e vockël rritet brënda trupit tënd. Pastë bekimin tim dhe qoftë si dritë e
hënës! M’u shtua meraku për ty, o bijë, tani. Përpiqem të mbys ato
zërat e egër që flasin brënda meje dhe që më thonë vetëm gjëra
ogurzeza. Duhet të jem e lumtur. Së shpejti një fëmijë do i shtohet
familjes sonë. Ardhtë me këmbë të mbarë!

~o~

Oh, nënë, moj nënë,

Jam kaq e dobët sot. Bebja qan me kokën tek jastëku im dhe unë nuk zgjas
dot duart ta marr e t’i jap për të pirë.Vetëm tre ditë e lindur. Emrin
ia vumë Hëna. A do kenë vallë sot forcën e duhur keto mendimet e mija që
të udhëtojnë për tek ty? Petalet e trëndafilit po rrjedhin nga trupi im
përditë. Tre ditë më parë, kur ndjeva trokitjet e dhimbshme të foshnjës,
nuk kishte asnjeri në shtëpi që të më ndihmonte. Më pas erdhi vjerra dhe
pasi nuk ia doli dot të më ndihmonte, thirrën prap atë plakën që më dha
ato çajrat kur isha ftohur. Ajo erdhi përsëri me një enë të bakërt me
vete dhe thonj të mëdhenj të palarë. Pas shtatë orë të mundimshme Hëna
e vogël doli në dritë, ndërsa mua m’u errësuan sytë. Nuk di çfarë
bëne me mua më pas, por, kur erdha në vete, më thanë që kisha humbur
ndjenjat për një farë kohe dhe që kisha pasur shumë hemoragji. Sot është
dita e tretë dhe ti më mungon më shumë së çdo gjë. Dua të qëndroj e
shtrirë ne çarcafët e tu të bardhë aq të pastër dhe të ngrohtë.
Është kaq errët këtu brënda. Kam ethe. Gjymtyrët i kam si të mpire dhe
trupi më është mbushur pulla pulla. Nuk duroj dot dritën që hyn nga
dritarja e vogël në tavan. Vetëm kjo fije dritë hëne që më qëndron në
jastëk më bën të përpiqem për të mbledhur forcat.

O nënë, kam ftohtë dhe më dhëmbin shumë këmbet, më dhëmbin këmbët,
nuk ngrihem dot. Ku i kam çorapet e leshta ? Ku je… ku je ?

~o~

E shkreta bija ime,

Ata erdhën atë ditë të gjithe tufë, njerëz të rëndësishëm. Që kur
lufta kishte mbaruar dhe ata kishin zenë karriget e tyre, nuk para kujtoheshin
më për vatrën që i strehoi dhe mbajti në ato kohët e vështira. Por dje,
ato erdhën të gjithe dhe u ulën ne odën e zjarrit. Unë rrija si e ngrirë
dhe pa fjalë. Zërat e errët më pëshpërisnin vetëm mënxyra.Kishte ardhur
dhe yt vëlla, i madhi, me nusen e tij, por vëllai i vogël ushtar dhe ti ishit
larg. Çfarë kishtë ndodhur valle ? Biseda filloi të shtjellohej rreth
kohëve të shkuara, sa karakter të fortë që kisha pasur, sa trime dhe e
palëkundur që isha treguar ne situata të caktuara. Por une nuk i degjoja.
Zerat e keqinj po më mbysnin. Pas pak u ngrita e ngrire. Çfarë zë i
çuditshëm brënda meje foli ashtu vallë ? « Mos ma rrotulloni muhabetin.
» - thashe ” Më thoni të vërtëten njëherë e mirë ! Ka vdekur ajo
atje ? » Njëri nga ata u ngrit dhe më përqafoi dhe shtrëngoi fort në
heshtje. Heshtja e zisë mbuloi shtëpinë. Une nuk fola më asnjë fjalë.
Asnjë lot, asnjë ulërimë, asnjë psherëtimë. Të gjitha, të gjitha u
mbyllën dhe vulosën njëherë e përgjithmonë brënda krahërorit tim. Ti
nuk ishe më që të t’i thosha. Ti nuk ishe më që të më lexoje të
pashkruar. Fijet ishin prerë. Më pas ata ikën dhe më lanë ashtu, pa fjalë
e pa zë. Më dridheshin gjymtyrët, më keputeshin këmbët. Fjalën e parë e
nxorra vetëm të nesërmen në mëngjes. I kërkova nuses se tët vëllai të
më bënte një kafe. Ti e di unë kurrë nuk e kisha pirë kafen, por atë
mëngjes e doja. Më thanë që ti kishe tre muaj që nuk ishe më dhe
Hënëzën e vogël e kishe marrë me vete vetëm një muaj më parë.

Bijë, moj bija ime… Nuk të vranë dot plumbat që të kaluan aq pranë
gjatë luftës dhe të mori vdekja duke sjelle jetën në jetë.Vetëm
trëndafili yt më ka ngelur nga ty. Petalet e purpurta si gjaku yt i pastër.
Ja mbuloj kokën çdo mëngjes me shamine e mendimeve të mija dhe flas me të.
Të shkruaj si gjithnje me mendje ty letrat që kurrë nuk do të
vinë…letrat që kurrë nuk do mund t’i lexosh.

3 comments:

edrus said...

Nuk e di pse u "fiksova" që ta lexoja deri në fund, ndoshta ishte ai perversiteti që na shtyn të ngulemi përballë "grande fratello"-s që më bëri të lexoja korrespondencën.
Ndoshta ishte:"Më janë rënduar hapat dhe kërthiza po buzëqeshet." (e padëgjuar :))
Gjithsesi, mjaft dhimbje në letrën e fundit... një epilog që edhe pse pa shumë "komplikime" të lë në zemë atë peng që vetëm ata që e kanë provuar ndarjen mund ta kuptojnë.

Anonymous said...

bukur
http://ardistefa.blogspot.com

Kamomila said...

Faleminderit Ardi dhe miresevjen, :)