Qetësi

Jam e qetë,
si një rrafsh i sheshtë…
Era e çmëndur
majat i rrafshoi.
Dëbora shkriu
zjarrin e shoi.
Gishtat e kohës
gdhëndin një mallkim të ri :
“zoti të dhashtë..."
..................... qetësi!

Poema e Dhimitraq Papandos "Ndjej një ëndje shumë të lashtë" dhe komenti im per te.

Ndjej një ëndje shumë të lashtë
..................SHPIRTI

Fasha drite më rrethuan,...si fantazma vrik u zgjuan.
Endje vluar i përgjoja si krejt qënjen m’a pushtuan;
Si më mpinë, më përpinë në një shtjellë të pa fund,
Në një hon të zi kujtimesh, që më shtyp, më humb, më mund.

Hije drite më rrethojnë, më përqeshin, më mundojnë.
Bot’n e vjetër tek më sjellin, para syve ma tregojnë.
Hyj mes qerthujve të tyre, qëmtoj brengat dhe i marr.
Prek një puthje fluturake,...shtyp një dhimbje,...ndez një zjarr.

Dhe hap portën e harresës prej nga rrjedhin ngjarjet lumë,
Një nënqeshje e kërkuar, a një zë i ëmbël shumë;
Që më çjerr në thelb të zemrës, më hap plagë, më përfund,
Ma derdh gjakun e përtuar, pikë rëndë porsi plumb.

U përfalem kryeulur, krahët hapur e pa shpresë,
Porsi mëkatari i djegur, Zotin lut dhe kërkon ndjesë.
Gjunjëzuar u blatohem, si një qingj zënë në faj,
Dhuroj zemrën e munduar, përpëlit sytë dhe qaj.

...Shpëtimtar më vjen përvjedhur një i trishtë frymëzim,
Më flladit mes ngashërimesh, sjell të njelmët ngushëllim?
Vjen e hyn në gjoksin tim, tingëllon në mijra zile,
Më trazon shtrojet e zemrës me një flakëzë jeshile.

Më prek ndjenjat mëkatare, m’i këndon fletë më fletë;
Më ndez gjakun e tejftohur nëpër afshe të vërtetë.
Më zgjon trille lodërtare, plot pasione e tundime.
Mbjell fidanë të panjohur në taban të zemrës sime.

Prej së errti duke ardhur, si vjen drita në mëngjes,
Drithëron e përpëlitet si një fluturzë që vdes.
Si një fluturzë e ngratë që një natë pat jetuar,
Fluturoj dritë më dritë me një mall të përvëluar…

…Porsi zëmra e trumcakut trokëllin në gjoks të valë,
E dëgjoj nëpër vegime, tek përçart në mijra fjalë.
E dëgjoj si rreh i dridhur, ritmin prishur me mundim,
Vjen rrëmben çdo hov të gjakut, e burgos në trupin tim.

Dhe më mbush gjoksin e ndrydhur plot me erëzë të ndritur,
Më lëvrin gjakun e nxehur, ndër damarë të paditur.
Nëpër rrugë të papara, kurrë që s’i kam kërkuar,
Ndër mistere ëndërrore ku fle shpirti i virgjëruar.

“Shpirt, o shpirt, ti zjarr qielluar, gjunjëzuar të betohem,
Sa të ndritë dhe një dritë rrotull saj do të harrohem.
Do vërtitem dit’ e natë, sa të digjem edhe vetë,
Të arrij i lumturuar dritëzimin e vërtetë.”

XXX

Porsi lulja mbledh nektarin, me mundim e pak nga pak;
Ashtu shpirti-i turbulluar kërkon lotin nëpër gjak.
Në çdo skutë, në çdo shtjellë, ku shkumbon pasionet terri,
Ndër burime angushtie, ku pikon jeshilin vreri.

Dhe qëmton e mbledh çdo grimë gjer të fundit hidhërim,
Ndër reflekse dritëhijesh e gjurmon në pambarim.
Si e ndrit mes ledhash fine dhe e sheh që vetëtin,
E përthith në thelb të tij, ku i jep bekim divin.

Dhe pastaj si llav’e zjarrit që çan dheun dhe shpërthen,
Loti i djegur prej së thelli kërkon syrin dhe e gjen.
Duke shkuar ndër të fshehta monopate të harruar,
Gjen dritarezën e shpirtit në kristal të mjegulluar.

Bulëzon shkëndi hyjnore në një qoshe fare pak,
Por djeg dheun porsi dielli edhe qiellin e përflak.
Njom qerpikun që fsheh syrin dhe misteret brenda mbyll,
Pas një mjegulle mortore shkëndijon e ndrit si yll.

...Hej, një zjarr që rri i fshehur nënë dritën e pahitur,
Nënë detin e stolisur me qerpik të farfuritur;
Ku përvjedhur pres e ruaj më të voglin reflektim,
Prej pasqyrëzës së shpirtit ta pranoj në thelbin tim.

Ta thërres me zë të mirë prej së thelli gjer t’a shoh,
Se si ndrit nga funde detesh nëpër ngjyra si ato.
Ndër etere ëngjëllore do t’a gjej t’a marr në gji
Dhe në buzë të përvëluar t’a rrëmbej lotin t’a pi.

Dhe të shtyp dhimbjen e hidhur të një vuajtje pa shpresë,
Ku mundohet ethe-e shpirtit duke dashur të mos vdesë.
Si me lotin e zhuritur përcjell vrerin gjer në varr...
...Vrikthi kokën ngre përpjetë, retë shoh tek marrin zjarr.

Lart, atje ku qielli ndritet në një fill prej vetëtime,
Prej nga zbret fryma divine dhe përndrit gjith’ qënjen time,
Me një shtjellë kaltërsie krejt të virgjër e pa njollë;
Vjen dhe më mbështjell të gjithin në një cergë tej të hollë.

Duke sjellë prej lartësive grimca pluhuri kozmik,
Më mbulon më nxeh të tërin me një frymëzim magjik.
Grimca pluhuri të ndezur nëpër zjarre herezie,
Që qëmton dhe sjell së larti plot tundime dritëhije...

...Vrap rrëmbej një laps të thatë dhe e ngjyej drejt në flakë,
Gërma zjarri vë në radhë të një ëndje shumë plakë.
Të një ëndje tej të vjetër, që zhurit e djeg si prush,
Që më ngop me fllad dëshirash, më trazon, më deh, më mbush.

XXX

I mbledh mjeshtrit e harruar që nga koha shumë e lashtë.
Nxjerr fantazmat që nga varret dhe i ftoj të dalin jashtë.
Flokëgjata, hijen çjerrë si afrohen përreth meje,
Më përshkojnë... si një thirrje që sublime hyn ndër deje.

Pastaj... gjurin vë në tokë, pulit sytë që lotojnë,
Nëntë muzat thërres pranë përreth meje të vallzojnë.
I ngreh duart, shënoj lartë, drejt atje ku lindin retë,
Drejt atje ku ngjizet fryma, drejt në thelbin e vërtetë.

Këngë ngre porsi kan’ bërë qëkur bota është zënë,
Mes shtërzimit, i munduar, vargëzoj fjalën e thënë.
Vargësoj fijet e hirit që qëmton i zbukuruar,
Prej eteresh të papara më sjell këngën e kënduar...

...Porsi pluhuri pa jetë që veç sillet nëpër erë,
Në mes pyllit në bunacë, pa dëgjuar dhe pa ndjerë.
Fluturon ashtu i vdekur, pa e ditur, pa kuptuar,
Pa menduar asnjëherë që ka forcë të paçmuar.

Nga të fryjë frym’ e dheut, pa qëllim atë e ndjek.
E ngre lartë gjer në qiell, pastaj poshtë e përpjek.
I padukur, i pandjerë, i duruar rri platitur,
Eshtë atje, por nuk e shohim, rri i fshehur, i paditur.

Por kur dielli, me një rreze që çan degët, mbi ‘të bie,
E përndez, i jep përflakje të çuditshme prej magjie;
Mes të bukurës të pyllit nëpër grimca melodish,
Fton sirenat prej përrallash... perëndit’ atje i grish.

Ashtu dridhet, drithërohet dhe e djeg vehten me gaz...
...Eshte frym’ e dashuruar, që tani i vete pas.
Dhe i ndezur nëpër flakë s’është më pluhur pa jetë,
Eshtë brenga, gazi, loti, shpirti im që digjet vetë.

Gjarpëron e përpëlitet, do të shkojë.-Po ku vallë?
Rreze diellit i jep dritën, e përndez e mban të gjallë.
Dhe si vjen, veson i vjedhur si rrebeshi në pranverë,
Më mbulon me tis qielluar, tek afrohet nëpër erë.

Hyn tinzar në qënjen time, kordat zemrës m’i trazon,
M’i tendos dhe me ‘to luan, gjer në fund të shpirtit shkon.
Dhe atje një dor’ hyjnore e bekon me hir magjie,
Dhe kështu në gaz e vaje nis një këngë fshehtësie.

Ndër damarët ku rrjedh jeta ndjej si shket si zjarr i gjallë,
Melodinë që nis shpirti e përcjell me mall të rrallë.
Ajo rritet e zmadhohet, si furtuna më përfshin,
Më thith thelbin, më merr shpirtin, tërë qënjen m’a përpin...

XXX

...Por kur dielli që jep jetë shkon e fshihet prapa resë,
Grimc’ e ndezur përpëlitet duke dashur të mos vdesë.
E vështoj se si cfilitet brenda meje, ja atje,
Që nga mesi kraharorit diellin ndjek si hyn në re.

Tok me afshin që ndjek diellin, digjet pluhuri dhe vdes,
Përvëlon dhe zemrën time... ja këput kordat në mes.
Më shtërngon lugun e fytit, ma ngushton, frymën më mban,
Me një dorë keq të rëndë më përndrydh zemrën që qan.

Mes pasqyrëzës kristale mjegulluar ndër pasione,
Kërkon qiellin prej së errti ku rri strukur nëpër hone.
Pas qerpikut perderëndë vështron blunë e pagojë,
Atje lart si yll i bardhë dëshiron të fluturojë.

Pa shkëlqimin e bekuar, s’do të mundte që të rronte,
Do të ishte varkë e thyer në një det pa horizonte,
Do venitej dhe do vdiste duke shuar mengadalë,
Si qiriri që lut flakën dhe djeg vehten i pafjalë.

Fluturo grimcë divine nëpër ajrin e ndriçuar!!
Mos u fshih në hone hijesh në humnera e harruar!
Mes mëndafshit të lëndinës lastaruar në pekule,
Vështro barin e jeshiltë, sesi puthet me një lule!

Ah! Por jo! Pluhur’ i fjetur rri, pret diellin që t’a zgjojë,
Pret ndriçimin magjipjotë t’i jap’ jetë, t’a bekojë.
Vjen vërdallë i çuditur pa e ditur ku të vejë,
Herë në terr e herë në dritë, ndjenjë tjetër që të gjejë.

Fle tulatur nëpër brenga, fshehur ndjenjave vallzore,
Shpuzë ëndrrash mban mbuluar mes kujdesjesh ëngjëllore;
Por si ndritet frymëzimesh, zgjohet, dridhet dhe shkëlqen,
Lodron rrezeve të dritës që mes shtjellash e rrëmben.

Fluturon tej horizontesh, qiellit ngrihet në zenith,
Rëmben thirrjen e kërkuar, thërret frymën dhe e ngrith.
Hedh një valle midis vajesh, midis këngësh vajet ndjell,
Mbjell gëzimin midis hijesh, në mes ferrit prehjen sjell.

...Herë trup që nuk ka dritë, herë trup që nuk ka hije,
Herë yll mbetur eteresh, që gjëkundi dot nuk bie.
Herë perlë dritë fikur në guackë mbyllur mbetur,
Herë ëndërrzë e bardhë në fëmijën e përfjetur.

Lule e egër plot aromë që në vazo është mbjellë,
Ja demon i zi i ferrit në mes të parajsës sjellë.
Frym’ e natës, klithm’e zogut yjtë një nga një që shuan,
Ja rënkim’ i zemrës sime që gjith’ vuan, vuan, vuan...

Midis poezive te mrekullueshme ( ne llojin e vet) te DP , te cilat jo vetem kane ushqyer shpirtrat tane me bukurine e vargut por njekohesisht, nuk di pse mua me duket sikur kane kenaqur dhe shije tona muzikore me muzikalitetin e tyre, poema “Ndjej nje Endje shume te Lashte” eshte njera nga ato qe vendoset pa frike ne krye te listes se poezive te tij. Ajo eshte nje udhetim qe autori ben neper shpirtin njerezor, neper labirinthet e tij, mbathur me kepuce ritmesh dhe kastanjeta rimash ne duar, duke patur si udherrefyese nga nje rreze dielli qe here del ne horizont dhe here hyn nen re, per ta pare ne pamje te ndryshme shpirtin qe po eksplorohet . Eshte nje endje shume e lashte… deshira e cdo njeriu ne pergjithesi dhe e autorit ne vecanti, per te eksploruar shpirtin. Poema eshte e ndertuar ne kater pjese dhe edhe pse DP nuk i ka emertuar pjeset une personalisht ( nese DP nuk ka ndonje kundershtim) do i vija emra dhe do i quaja perkatesisht I- Udhetimi, II- Loti III- Nen rrezen e diellit dhe IV – Nen hije.
Ne pjesen e pare autori na merr me vete ne udhetimin e tij neper shpirt dhe na fut ne nje ambient abstrakt dhe mistik, ne nje vend te ngjashem me pikturat abstraksioniste, ku qendrojne here ne terr dhe here ne drite te gjitha ndijimet dhe perceptimet tona, te gjitha kujtimet e largeta dhe te aferta, te gjitha puthjet perqafimet, perkedheljet dhe dhimbjet pendimet....

Fasha drite më rrethuan,...si fantazma vrik u zgjuan.
Endje vluar i përgjoja si krejt qënjen m’a pushtuan;
………………………………………………………………………………..

Dhe hap portën e harresës prej nga rrjedhin ngjarjet lumë,
Një nënqeshje e kërkuar, a një zë i ëmbël shumë;
Që më çjerr në thelb të zemrës, më hap plagë, më përfund,
Ma derdh gjakun e përtuar, pikë rëndë porsi plumb.

Pjesa e pare mbyllet me vargje ne te cilat poeti i premton shpirtit te tij ( vetes se tij, Unit te tij) qe do perpiqet gjithe kohen ta mbaje ate ne diell ( te gezuar dhe te lumtur) derisa te arrije dritezimin e vertete ( ndjenjen me te bukur, qe eshte dashuria njerezore).

Pjesa e dyte e poemes, e cila mua me pelqen vecan nga pjeset e tjera eshte “Loti”
Me ckam lexuar poezi, une nuk kam ndeshur ti kendohet lotit me kaq mjeshteri dhe vertetesi sa ne kete poezi. DP futet dhe e kerkon lotin ne rrenjet e tij, e kerkon aty ku prodhohet dhe jo, nuk eshte syri ai qe e prodhon lotin aspak, por eshte shpirti! DP e kerkon ate pikerisht ne ato emocione pozitive apo negative qe vertete e krijojne lotin.

Porsi lulja mbledh nektarin, me mundim e pak nga pak;
Ashtu shpirti-i turbulluar kërkon lotin nëpër gjak.
Në çdo skutë, në çdo shtjellë, ku shkumbon pasionet terri,
Ndër burime angushtie, ku pikon jeshilin vreri.

Lot! Vetem nje pike uje i kripur dhe shihni se cfare eshte dashur per ta prodhuar ate. Sa bukur e ndjek autori rrugen qe ai pershkon qe nga rrenjet e shpirtit i ngjizur nga emocionet tona, ai e ndjek neper gjakun e perflakur, e ndjek ne cepin e syrit dhe si pushoh pak me te atje, e leshon poshte pergjate qerpikeve. Pastaj me respekt dhe dashuri per kete pike te vockel, aspak pike uji, por pike dhimbje e hidherimi dhe me rralle gezimi e kenaqesie, ai kerkon te mos e lere te shkoje kot, te mos bjere perdhe por ta marre dhe ta pije…. Te fuse brenda tij ato ndjenja qe e kane prodhuar dhe qe ajo pike i mban ne cdo molekule te saj, per ta bere frymezuesin e tij te metejshem..

Duke sjellë prej lartësive grimca pluhuri kozmik,
Më mbulon më nxeh të tërin me një frymëzim magjik.
Grimca pluhuri të ndezur nëpër zjarre herezie,
Që qëmton dhe sjell së larti plot tundime dritëhije...

...Vrap rrëmbej një laps të thatë dhe e ngjyej drejt në flakë,
Gërma zjarri vë në radhë të një ëndje shumë plakë.……………………………………………………………………………………..

Ne pjesen e trete te cilen une e shoh si « Nen rrezet e diellit » poeti shetit ne ate pjese te shpirtit ku jane muzat e frymezimit, deshirat dhe pasionet. Ato enden si nje pluhur i fjetur qe prêt vetem nje rreze dielli per te filluar vallezimin. Eshte kjo rreze qe autori leshon mbi to ne pjesen e trete, per ti pare me mire ne drite dhe per te pershkruar reagimin e tyre ndaj ngrohtesise, ndaj dashurise njerezore dhe te gjitha ndjenjave te tjera pozitive.

Por kur dielli, me një rreze që çan degët, mbi ‘të bie,
E përndez, i jep përflakje të çuditshme prej magjie;
Mes të bukurës të pyllit nëpër grimca melodish,
Fton sirenat prej përrallash... perëndit’ atje i grish.

Ndersa ne pjesen e katert dhe te fundit te poemes, DP e pershkruan shpirtin, ne momentet e tij kur dielli futet nen re dhe ai mbetet nen hijen e merzise, vetmise, pa ato rrezet e dashurise njerezore qe ta ndricojne dhe ngrohin...

...Por kur dielli që jep jetë shkon e fshihet prapa resë,
Grimc’ e ndezur përpëlitet duke dashur të mos vdesë.
E vështoj se si cfilitet brenda meje, ja atje,
Që nga mesi kraharorit diellin ndjek si hyn në re.

Ne fund te pjeses se katert DP perseri vallezon ne dritehijet e shpirtit

...Herë trup që nuk ka dritë, herë trup që nuk ka hije,
Herë yll mbetur eteresh, që gjëkundi dot nuk bie.
Herë perlë dritë fikur në guackë mbyllur mbetur,
Herë ëndërrzë e bardhë në fëmijën e përfjetur.

Lule e egër plot aromë që në vazo është mbjellë,
Ja demon i zi i ferrit në mes të parajsës sjellë.
Frym’ e natës, klithm’e zogut yjtë një nga një që shuan,
Ja rënkim’ i zemrës sime që gjith’ vuan, vuan, vuan...


Si strukture, poema e DP ben pjese ne lirikat poetike. Rima e saj eshte e tipit ( aabb) dhe rrjedh krejtesisht e pa sforcuar, gje qe mund te jete merite vetem e nje pene te stervitur dhe nje talenti te lindur. Vargu i DP eshte i lemuar dhe i latuar. Ai nuk e perdredh vargun dhe nuk e rendon me figuracion te rende dhe te lodhshem per lexuesin. Krahesimet, metaforat, simbolet dhe te gjitha figuracionet e tjera, jane sa mjeshterore, aq dhe lehtesisht te zberthyeshme nga lexuesi, te cilit nuk i duhet aspak ti vendosi ato ne nje ekuacion dhe ti zgjidhi pastaj te gjeje perfundimin dhe kuptimin e tyre.
Mjeshter i rimave, ai krijon lehtesisht rima te brendeshme, asonanca dhe konsonanca, dhe jane pikerisht keto qe i bejne vargjet e tij jo vetem te lexohen dhe shijohen por edhe te peshperisin dhe degjohen ne vesh si melodi. Cdo varg ka te pakten dy rima te brendeshme dhe pastaj vjen rima aabb e strofes. Ritmi anapestik tetrameter i vargut, i jep poemes nje bukuri klasike.
E lexoj poemen dhe mendoj: “ Valle si e ka shkruar? Ka bere me pare nje plan nje skeme me pika dhe nenpika te caktuara.. dhe pastaj i ka mbushur? Apo i ka ardhur ashtu njeheresh frymezimi dhe e ka derdhur ne leter?” Por ky kuriozitet i im eshte dicaka e natyrshme qe buron nga mahnitja ime kur lexoj poemen e tij qe me duket si nje qendisje, si nje veper arti e imet dhe e llogaritur, si nje punim filigrame.

Bukovski mbi të shkruarit

Keshtu pra, ti deshiron të bëhesh shkrimtar?

Nëse nuk të vjen si një shpërthim nga brendësia

pa marrë parasysh asgjë,

mos e bëj atë punë!

Nëse nuk të vjen pa të pyetur fare

nga thellësi e zemrës, mendjes, gojës

rropullive të tua

mos e bëj !

Nëse do të të duhet të ulesh

e të qëndrosh me sytë ngulur për orë të tëra

mbi ekranin e kompjuterit

apo përkulur mbi makinën e shkrimit

duke kërkuar fjalën e duhur,

kjo nuk është punë për ty !.

Nëse do e bësh për para apo për famë,

lëre atë punë.

Nëse do e bësh

për të pasur gra në shtratin tënd,

as mos mendo të shkruash !

Nëse do të të duhet të ulesh mbi të

e ta shkruash dhe ta shkruash dhe ta rishkruash përsëri,

më mirë lëre atë punë.

Nëse të duket e vështirë

vetëm duke e menduar,

mos e bëj!

Nëse përpiqesh të shkruash si dikush tjetër,

mos u merr fare me të shkruarën.

Nëse ulesh aty

dhe pret që shkrimi të gjëmojë jashtë teje

dhe pret e pret dhe ai nuk del,

merru më mirë me diçka tjetër.

Nëse shkruan që sëpari t’ia lexosh të dashurës ,

të dashurit, gruas apo prindërve

ose një tjeter njeriu kushdoqoftë

ti nuk je akoma gati.

Mos u bëj si shumw shkrimtarë,

si mijera njerëz që e quajnë veten shkrimtarë

mos u bëj i zymtë, i mërzitshëm

dhe i shtirur,

mos u konsumo duke dashuruar vetveten

Bibliotekat e botës gogësijnë përgjumshëm

mbi tipa të këtij lloji.

Mos i shto ata më shumë.

Mos u merr fare me atë punë.

Për sa kohë që nuk të ka shpërthyer

nga thellësia e shpirtit tënd

si një raketë,

për sa kohë që

të qëndruarit indiferent karshi saj

nuk të bëjnë të çmëndesh apo të vrasësh veten

a dikë tjetër,

mos u merr me atë punë !

Për sa kohë që dielli brenda teje

nuk t’i ka djegur akoma rropullitë

mos e bëj .

Kur vërtet të jete koha

dhe nëse je ti ai i zgjedhuri,

ajo do të ndodhë vetë

Dhe do të vazhdojë e do të vazhdojë

derisa të vdesësh ose derisa

ajo të vdesë brenda teje.

Nuk ka asnjë mënyrë tjetër

dhe kurrë nuk ka pasur.

Bukowski on writing

So, you want to be a writer?

If it doesn't come bursting out of you
in spite of everything,
don't do it.
unless it comes unasked out of your
heart and your mind and your mouth
and your gut,
don't do it.
if you have to sit for hours
staring at your computer screen
or hunched over your
typewriter
searching for words,
don't do it.
if you're doing it for money or
fame,
don't do it.
if you're doing it because you want
women in your bed,
don't do it.
if you have to sit there and
rewrite it again and again,
don't do it.
if it's hard work just thinking about doing it,
don't do it.
if you're trying to write like somebody
else,
forget about it.

if you have to wait for it to roar out of you,
then wait patiently.
if it never does roar out of you,
do something else.

if you first have to read it to your wife
or your girlfriend or your boyfriend
or your parents or to anybody at all,
you're not ready.

don't be like so many writers,
don't be like so many thousands of
people who call themselves writers,
don't be dull and boring and
pretentious, don't be consumed with self-love.
the libraries of the world have
yawned themselves to sleep
over your kind.
don't add to that.
don't do it.
unless it comes out of
your soul like a rocket,
unless being still would
drive you to madness or
suicide or murder,
don't do it.
unless the sun inside you is
burning your gut,
don't do it.

when it is truly time,
and if you have been chosen,
it will do it by
itself and it will keep on doing it
until you die or it dies in you.

there is no other way.

and there never was.

Ditëlindja

Ato duken kaq perfekte në trupin e manekinëve, por ajo e ka barkun e madh tani dhe nuk mund të veshë nga këto. Ka filluar të ecë si një patë e vogël duke peshuar herë nga njëra anë dhe herë nga tjetra. Buzët i janë trashur dhe fytyra ka filluar t’i fryhet. Prenkat i dallohen më shumë se kurrë. Duhet të shoh për diçka tjetër. Nuk mund t’i blej veshje si dhuratë. Eci i nervozuar dhe i merakosur nëpër supermarket. Vitrina… vitrina… vitrina dhe manekinë.

Çfarë t’i blej? Nuk kam as kohë dhe as nerva të bredh . Sapo kam kaluar një ditë të lodhëshme dhe stresuese. Po ajo ndoshta më pret, me atë heshtjen e saj kërkuese, gërryese, me atë misteriozitetin e saj me të cilin më mbështjell dhe më mban lidhur pas vetes. Thellë- thellë ia dua ngaqë më mungon për vete.

Edhe sikur asgjë të mos i blej, përsëri ajo nuk do ankohet, por një re e zezë do ia nxijë vështrimin dhe bubullimat do ushtojnë heshturazi brënda saj për një farë kohe. Shi i rrëmbyer do bjerë dhe do ua lajë dheun shpateve të malit duke marrë me vete dhe bimësinë e lulëzuar të mbirë në to. Unë nuk i dua shkëmbinjtë të zhveshur. Brinjë të thata pa jetë. Dua që ajo të jetë e kënaqur dhe e gëzuar, sidomos tani që mban brënda saj një jetë të dytë. Por ja që nuk më jepet fare për këto gjëra. Do kisha harruar siç më ka ndodhur shpesh nëse nuk do ma kishte kujtuar kolegia ime. Kjo vajzë e ëmbël lozonjare që punon në zyrën ngjitur me mua. E pashë të rrethuar nga një grup njerëzish sot në mëngjes dhe kur iu afrova për të pyetur mora vesh që bëhej fjalë për ditëlindje. Edhe gruaja jote nesër e ka apo jo? Në pesë… Unë qëndrova i shtangur për një moment. Truri sikur nuk më punonte. Ajo më shkundi përsëri me zërin e saj: në pesë apo jo? Ah po… po… po! Tamam në pesë! Si harrova keshtu? Dhe mendo, të harrosh ditëlindjen e një gruaje gjashtë muaj shtatzanë. Ku do mbytesha pastaj? Oh , të falenderoj, më ke shpëtuar martesën. Të detyrohem, të detyrohem shumë. Të detyrohem një të qerasur… jo… një drekë.

Uh…iu afrova dhe i dhashë një përqafim profesional. Atë e kënaq jashtë mase ideja e një dreke me mua. Përkëdhelet dhe pranon me kënaqësi rolin e shpëtimtares.

Mes gjithë telasheve, mbledhjeve, konsultimeve dhe punëve të tjera të asaj dite, shtohet dhe një më tepër. Blerja e dhuratës. Çfarë t’i blej pra? Ja dyqani i këpucëve që i pëlqejnë aq shumë asaj. Por tani i ka këmbët të fryra dhe vesh vetëm këpucë të sheshta. Këmbët e fryra… ah po. E gjeta. Futem në sallonin e pedikures dhe i paguaj një shërbim për masazh të këmbëve dhe duarve. Me çertifikatën në dorë dal të marr frymë përjashta.

Ky shi që qëndron pezull po m’i mbush mushkeritë me lagështirë. Nuk do që të bjerë, qëndron i grimcuar në ajër duke shpërfillur ligjet e gravitetit. Stacioni televiziv i motit parashikoi që do fillonte një shi i cili do vazhdonte njëzetekatër orë pa pushim. Dhe ja… për inat ai nuk bie, ndërsa unë ngas makinen me shpejtësi që të arrij në kohë në shtëpi. Kjo vjeshtë e ngarkuar me lagështi, kjo ditë e ngarkuar si ky ajër me shi më duket sikur po m’i ndryshkin mendimet.Sapo kam kaluar një ditë të vështirë. Kompania po bën riorganizim dhe do kete shkurtime të shumta të vendeve të punës. Asgjë nuk ështe e sigurt, as vendi im, megjithëse i përket një rangu të lartë në hierarkinë e kompanisë.

Pika të mëdha fillojnë të përplasen mbi xhamin e makinës. Eh .... më në fund filloi. Dhe pak dhe arrij në shtëpi. Në pjesën e parkimit sapo futet dhe një makinë tjetër. Nipi i gruas del që andej dhe më përshëndet përzemërsisht. Me ka ftuar Ana më thotë. Sot ? -e pyes – Ajo e ka nesër ditëlindjen. Çfarë ditëlindje, më përgjigjet , unë nuk di asgjë për ditëlindjen. Pse nesër e ka vërtet ? Po. Nesër e ka. Oh, atëhere duhet të shkoj t’i blej diçka të vogël. Jo. Nuk është nevoja. Mos shko. Nuk e sheh çfarë shiu që filloi. Patjetër që do shkoj, nuk mund ta kaloj në heshtje ditëlindjen e saj. Një tufë me lule tek dyqani i qoshes do blej dhe erdha. Bëjeni tavolinën gati ju ndërkohë.

Kisha menduar që t’ia bëja suprizë dhuratën time, kur të zgjohej të nesërmen, por si erdhen punët supriza po i humbet vlerat e saj. Ai do ta uronte kur t’i sillte lulet dhe ajo do e kuptonte që unë i kisha thënë. Shtyj derën e hyrjes dhe përqafoj e puth vajzen tonë dhjetëvjeçare që më del përpara për të më pritur. Ana më pyet për të nipin dhe unë i them që ai ishte duke ardhur. Një tringëllimë tjetër zilje dhe ai gjendet brënda. Gëzuar ditëlindjen edhe pse e ke nesër, por unë nesër nuk mundem të vi. Ai i zgjat një tufë të madhe më trëndafila. Ajo ngel për një moment e shtangur. Diçka do të thotë, por ndrron mendje në momentin e fundit. Kush të tha ? Nipi bën me kokë nga mua. Unë me një qëndrim prej triumfatori po bëhesha gati për në tavolinë. Ajo i merr lulet dhe i vendos në vazo. Ia shikoj të qeshurën që i gurgullon nga brënda. Oh… e njihja mirë. Ia dalloja të gjitha ndryshimet e humorit. Të ishte vallë kaq e lumturuar nga kjo tufë me lule ? Unë zgjas pakon ku ndodhet peshqeshi im. Ja ku është dhe dhurata ime për ty e dashur, i them. Doja ta bëja suprize nesër në mëngjes, por po ta jap që sot, meqë nuk është më e papritur – dhe vështroj buzagaz nipin e gruas. Ajo zgjat duart pak e çuditur, e merr dhuratën, do ta hap pastaj thotë dhe e vë mënjanë. Faleminderit i dashur. Je vërtet i pakrahasueshëm. Ulemi të hamë. Shiu vjeshtak troket në dritare si një i paftuar i dëshpëruar.

* * *

Ditëlindjet po më zbehen dalëngadalë si një negativ filmi i lënë në diell. Dalëngadalë po e humbasin shijen. Vallë kjo ndodh ngaqë po rritem ? Apo ngaqë po lodhem ? Më shumë se thinjat që kanë filluar të më shpeshohen nga viti në vit më lodh festimi i tyre. Drekat që duhet të shtroj, njerëzit që më vine për vizitë, pritje, përcjellje, qerasje, prindërit, vjehrra dhe vjehrri, shoqëria. E vetmja gjë që më gëzon,ështe gjallëria e stinës në të cilën kam lindur. Kur isha fëmijë këto festa më mbushnin me gëzim. Të tjerë merreshin me organizimin e festës për mua dhe unë vetëm këpusja majat e kënaqësise. Ndoshta ashtu do kishte vazhduar nëse nuk do ndroheshin rolet si pa kuptuar dhe unë do isha përgjegjësja e organizimit të ditëlindjeve të mia dhe të ftuarit do ishin ata që do këpusnin majat.

Ai pothuajse gjithmonë i harronte. Çdo herë në mëngjes, mamaja ime telefononte dhe ishte kjo zile që trokiste në kujtesën e tij duke i kujtuar që unë kisha ditëlindjen. Ai shkonte dhe më blinte ndonjë dhuratë . Gjëra të shtrenjta dhe të zgjedhura, por asnjëherë atë që unë vërtet dëshiroja të kisha për ditëlindje. Nuk i kërkoja asgjë. E pse duhej ? Gjithë vitin nuk lija rast pa i përmendur se çfarë tamam do dëshiroja të kisha, çfarë më kishte pëlqyer, çfarë më kishte ngelur në mendje nga shëtitja nëpër treg. Ai gjithmonë më dëgjonte i buzëqeshur. Gjithmonë bisedat e mia i kalonin anash trurit, gjithmonë më blinte një dhuratë që nuk kishte të bënte me ato gjëra që unë vërtet i ëndërroja që t’i kisha. Ai duhet të më dëgjonte. Duhet ta dinte çfarë pëlqeja dhe çfarë jo, çfarë dëshiroja më shumë që të blija. Por ja që jo.

Jam mësuar tashmë. Rebelimet me kalimin e viteve bëhen monotonë, si pikat e këtij shiu mbi dritare dhe trokitja ritmike e lugëve në pjatat ku ishte servirur dreka.

Tani dua që të gjej një mënyrë për t’iu fshehur ditëlindjeve. Dua të bëhem e padukshme një ditë përpara dhe nja tre ditë pas datës së ditëlindjes. Më nervozojnë dhe urimet. E sidomos tani që jam dhe shtatzënë me beben tonë të dytë. Tani më duhet më shumë se kurrë qetësi dhe prehje

Pas drekës marr leje të shkoj të pushoj. Do vi dhe unë të shtrihem me ty, të dëgjoj bebin si lëviz, më thote vajza. Eja, i përgjigjem dhe ngjisim shkallet. I tregoj diçka me zë të ulët dhe ajo fillon te qeshë papushim. Të qeshurat i vazhdojne edhe në dhomën e gjumit pasi futemi në krevat dhe ndezim televizorin.

Ai ngjit shkallët kurioz. Çfarë keni që qeshni ? na pyet.. Ma thoni dhe mua. Një valë e re të qeshurash përfshin vajzën përsëri, ndërsa unë qëndroj e qetë në shtrat me një buzëqeshje të palexueshme në fytyrë.

Qetësisht e pyes : “Kur e kam ditëlindjen unë ?” « Nesër .... ? » Kur është ditëlindja ime ? përsëris pyetjen me të njëjtin ton këmbëngulës, me të njejtën buzëqeshje në fytyrë. Ai kupton që diçka nuk po shkon mirë. « Po në pesë..... » Vajzës i merret fryma nga e qeshura. « Pesë është muaji, i përgjigjem. Ditëlindja ime është në maj, vetëm një javë pas tëndes, e cila është në fund të prillit. »

Varg...

Po më kalbet në tru ky varg

si gozhdë e ngulur në mish të butë…

S’kam kohë ta lind…

s’kam kohë ta vdes…

s’kam kohë ta perëndoj në det

atë copëz hëne të kripur

që na spërkaste në breg

me shkumbë drite

në të ngrohtat netë

ndërsa unë vjedhurazi

t’i vidhja vargjet nga vështrimi

e gjerdan rruazash

për sytë e pasyrës i beja…

Nga brënda

Në qoshe të oxhakut lodhja këmbëkryq
tespijet e ditëve numëron në duar
vitet e drunjtë flakërojne në vatër,
përqeshin dëborën me gjuhëzat…

Kupolës së pagojë të tavanit
shtëllungat e mendimeve venë e vinë,
copëra vargjesh që nuk u shkruan kurrë
në çengelë hijesh varur rrinë në mur…

Gishtrinjtë mjeshtërore vizatojnë ngadalë
pjesë të gdhëndura, udhëza të së nesërmes...
Si push’i luleve të plepit në pranverë
që zenë vënd në të syrit kënd.


Lëkura s’më rri mirë, a s’më bën
ndjehem ngushtë brënda vetes time
mbërthyer në këte burg të mishtë
që vrimat e skeletit mbyll puthisur…

Po s’di nga fryn një puhizë e ngrohtë
dhe gjuhëzat e zjarrit i mban ndezur
mbi supet e lëmuara kësaj nate bien
flokë dëbore me lule plepi mpleksur…

Udha e Qumeshtit

Mblodhi në një gjimbajtëse gjirin e saj të bollshëm dhe të varur dhe pastaj mbi të veshi një bluzë puplin të bardhë. Duhet të dukej e rregullt në ditën e parë të punës. Vitet që kishte ndenjur në shtëpi, nuk i kishte kushtuar shumë kujdes pamjes së jashtme dhe mbajtjes së trupit në formë. Qëllimi i saj kishte qënë rritja dhe mirëmbajtja e vajzave të saj. Ato kishin qënë gjithçka, jeta dhe gëzimi i saj. Por tani ato po rriteshin dhe asaj i duhej të punonte që të plotësonte të ardhurat që sillte në shtëpi i shoqi nga puna e tij. U fut në dhomën e tyre dhe i pa tek flinin në shtretërit prej druri. Nuk u afrua ti puthte nga frika së mos i zgjonte. Krehu drejt flokët dhe u nis.Qyteti i vogël po zgjohej dhe gjysëm i përgjumur po pinte kafenë e mëngjesit e nisej për në punë me sytë e pangopur. Ajo banonte në qoshe fare, ngjitur me korijen, aty ku shpesh shkonte dhe mblidhte thana me vajzat e saj. Thana të kuqe të cilat i bënte prevede dhe i shiste në treg. Ashtu ishin dhe buzët e tyre të njoma, të kuqe dhe lëkura e fytyrës e butë dhe e lëmuar. E ndiqnin pas kur shkonte në korije kur gatuante apo bënte punë. Kur ishin të vogla sapo filluan të ecnin, mbaheshin pas cepit të fustanit të saj dhe ajo i tërhiqte nëpër shtëpi.

Mori autobuzin që të çonte në qëndër. Nuk kishte shumë njerëz. Në karrigen përbri saj qëndronte një grua me një fëmijë rreth një vjeç. I bardhë, me flokë të buta kaçurrela bjonde përgjumej dhe ai në prehërin e të ëmës. Pastaj papritur u ngrit në gjunjë dhe iu kacavirr të ëmës në gjoks duke i futur duart nën bluzë dhe duke zgjatur buzët e njoma. Kishte etje. Ajo e shtyu dhe u përpoq ta ulte në prehër por ai iu ngjit me keq. Kërkonte të zbërthente dhumshëm bluzën e së ëmës me duart e vogla. Ngulmonte me një këmbëngulje instiktive pothuajse të egër. Ajo u dorëzua , hapi bluzën dhe nxorri jashtë majën e gjoksit. Fëmija mbërtheu thithkën me buzët e buta. Ajo u rrënqeth. E dinte së si lëvizte tani qumështi nëpër damarët e trupit dhe grumbullohej në gjoks për të rrjedhur në gojën e njomë të vogëlushit. Ajo lloj ndjesie e paharrueshme, më e ëmbla gudulisje, vrapi i marrë i rrjedhës, dhe çlirimi në majat e gjoksit si shpërthim triumfi, tronditja e brigjeve të rrjedhës deri në tabanin e poshtëm, ndjenja e ngrohtë dhe e ëmbël që mbushte qënien e vogëlushit. Papritur u ndje e mbushur. Kafshoi pak buzën e poshtëme dhe ktheu kokën mënjanë. Njerëzit nuk shikonin, njerëzit nuk flisnin për këto. Kishte lexuar që një nënë e kishin arrestuar sepse kishte pozuar dhe dalë fotografi me gjoksin në gojën e fëmijës dy vjeç dhe e kishin larguar disa muaj nga fëmijët duke e akuzuar për inçest. Gratë nuk tregonin kurrë për mrekullinë e rendjes së qumështit, për mrekullinë e prekjes së buzëve të njoma. Por ajo i dinte mirë të gjitha këto. I kishte mbërthyer të gjitha dhe i mbante brënda saj. Fëmijën e zuri prap gjumi. Thithka i shkau nga goja dhe dy pika qumësht i ranë mbi faqe. Gruaja futi gjoksin brënda me ngadalë. Vogëlushi psherëtiu në gjumë i ngopur me lumturi. Kishte kohë që vajzat e saj nuk kishin më moshën e këtij vogëlushi. Njëra shkonte në klasë të dytë ndërsa tjetra do futej në shkollë vitin që vjen. Po fëmijë ishin dhe ato. Fëmijët janë gjithmonë fëmijë për prindin.

Lokali ku do punonte ishte pothuajse në qënder të qytetit të vogël. Një kafene moderne ku mblidheshin dhe kalonin orët shumica e nënpunësave të lartë të qytetit me të dashurat e tyre. Një mik i burrit e kishte rregulluar që ta merrnin për të larë filxhanat dhe pjatat mbas banakut. E çrëndësi kishte. Mjaft që të çonte ca të ardhura në shtëpi. Dyqanet po ngrinin qepallat e qepenta një nga një. Ajo shikonte kureshtare përmes syve të tyre. Kaq kohë që shkonte në qytet vetëm për të shitur prevedenë në treg apo për të bërë pazare vetëm në disa dyqane të caktuara. Njerëzit po mbushnin rrugët. Meshkuj që dilnin nga shtëpitë dhe merrnin makinat e tyre të parkuara anës rrugës, femra të pispillosura me gjysmën e gjoksit jashtë. Me gjysmën e gjoksit jashtë... gjokse të ndryshme femrash, të bëshme, të vogla, të varura, madhështorë. Vitrina përmes së cilës ato tentonin të ndillnin mashkullin. Gjoksi i saj ishte i butë dhe i lëshur, janë enët e qumështit, i thoshtë vajzave sa herë që pyesnin.

Në derën e lokalit u afrua e ndrojtur dhe kërkoi me emër personin tek i cili e kishin rekomanduar. Ai e prezantoi menjëherë me vendin e punës dhe i tregoi shpejt e shpejt çfarë do bënte gjatë ditës. « Kjo eshtë Lina » i tregoi banakieren e re. Ishte e bukur e njomë dhe e freskët, me vështrim mospërfillës, të vetëdijshëm për bukrinë që zotëronte. Kishte një trup të hajthëm, të hollë e të gjatë me një gjoks të hatashëm. Lëvizte me shkathtësi nëpër banak merrte porositë dhe servirte. Përthithte atë pjesë të vështrimit lakmitar të klientëve, që e bënte të ndihej mirë dhe të lulëzonte dhe nxirrte jashtë pjesën tjetër. Fjalëve të hedhura aty këtu nga klientët, u përgjigjej shkurt me zgjuarsi duke ndezur më keq lakminë e tyre. Ia nguli sytë formave të rrumbullakta të dallueshme aq mirë nën bluzën e saj të hapur në gjoks. Ç’flokë. Të drejta si pendë korbi. Flokët e saj po e humbnin shkëlqimin dalëngadalë ashtu si dhe sytë e zbehtë. Lodhja po e kapllonte nga qëndrimi në këmbë. Hera herës hidhte vështrimin dhe shikonte klientët në sallë. Të veshur shik, klientë të klasit të parë. Herë vinin aty për të përfunduar marrveshje biznesi dhe herë thjesht të pinin ndonjë kafe me të dashurat e tyre. Ato ishin të reja, mbaheshin me të madh, ecnin të tendosura me gjoksin përpara. Nuk kishte ecur kurrë kështu. Kishte qënë një vajzë e thjeshtë, jo shumë e kërkuar nga meshkujt të cilët nuk mund tia lexonin pasionin dhe dëshirat nën lëkurën e ashpër dhe sytë e palexueshëm. Po ajo i kishte të gjitha këto brënda saj. Ndjente dhe ajo si gjithë të tjerat dhe ndoshta dhe më shumë së ato. Ajo lëkura e ashpër në dukje drithërohej nga çdo prekje dhe ato sytë e palexueshëm lëshonin shkëndija. Kishte dhe ajo kënaqësitë dhe dashuritë e saja. Le të ecnin ato me gjoks përpara duke shkundur të mbrapmet. Po shkonte ora që duhet të linte punën. Mezi po e priste. Kishte kaluar një kohë kaq e gjatë pa parë vajzat e saja. Banakierja tjetër që ndrronte turnin tashmë kishte ardhur. Hoqi përparësen dhe bëri për nga korridori i ngushtë ku kishin dollapet në të cilat vendosnin rrobat dhe çantat. Diku aty tutje pa shpinën e Linës të harkuar mbështetur në mur. Koka pak e varur mbrapa dhe sytë e mbyllur përgjysëm nga kënaqësia. Ngjitur me siluetën e saj pa trupin e të dashurit të saj. Mendoi të kthehej njëherë, por ndjesia e papërballueshme për të shkuar në shtëpi e detyroi të vazhdonte përpara. I shquante ata sa më shumë që afrohej. Ai i kishte ulur rripat e bluzës dhe i puthte gjoksin e saj të mrekullueshem si dy pjepra. Ia përkedhelte me dorë dhe i thithte thithkat. Ajo u rrënqeth përsëri. Ndjeu gjoksin ti forcohej. Tentoi të udhëtonte pas në kohë, në skutat më të errta të kohës, larg tepër tepër larg. Donte të zbulonte nësë ishte bërë vallë gjoksi për të ushqyer apo për kënaqësi seksuale. Kush e kishte mësuar atë mashkullin e parë, Adamin që të prekte gjoksin e Evës ? Ia kishte prekur gjoksin para se ajo të lindëte fëmijën e parë, apo pasi ajo lindi ? Mos kishte dashur vallë të provonte atë që provonte bebja e tyre i parë dhe pastaj fëmija pasi ishte rritur kishte dashur të gjente nënën tek gruaja dhe gruaja fëmijën tek burri ? Nga vinte dhe ku shkonte vallë udha e qumështit? "Janë enët e qumështit... janë enët e qumështit". Kaloi me shpejtësi pranë tyre duke dihatur, mori çantën pa kthyer kokën doli me vrap përjashta dhe hipi në autobuzin e rradhës për të shkuar në shtëpi. Trupi i ndizej dhe gjoksi i rëndonte. Ato buzët e njoma që prekin gjoksin, rrugëtim i rrjedhës nga këmbët krahët supet për tek qënia tjetër, ndjesia e prekjes së lëkurës. Çfarë vallë tjetër veç qumëshitit i kalon fëmijës në gojë në ato momente? Kjo duhet të ishte e pafund. Nuk duhet të mbaronte, nuk duhet të mbaronte.

Në shtëpi vajzat e prisnin me padurim. U ul e lodhur në divan dhe ato e rrethuan të dyja me përkëdhelira. Vajza e madhe iu kacavirr pranë veshit : « Do ma japesh atë ? Dua... » U shtri, mbështeti kokën në prehërin e së ëmës dhe e pa me sytë lutës. Ajo nuk foli, futi duart poshtë bluzës, ngriti sutjenin dhe nxorri gjoksin e saj të varur të mbushur plot me qumësht. Vajza zgjati kokën e etur dhe kenaqësia rrodhi nga trupi i nënës në atë të fëmijës. Ajo rrugëtoi përsëri në origjinë, atje ku njerëzit janë të çliruar të egër, si një rrjedhë ujvare në një pyll të virgjër.

Pa emër.

Hundë e profilit

pikon mërzi.

Pa emër shprehja…

i mungojnë sytë...

M’i bëj, të lutem

gërshet mendimet

filloje nga maja

e poshtë mbi qafë…

shpështilli prapë

…Më sjellin vapë.

Mërzi e profilit

varet mbi gushë.

Prap gjëra të varura ?- më pyet ajo

Unë prap buzëqesh ngadalë…

përgjigjen pa emër

nuk di ku t’ia var.

Një diell i verdhë

që nuk djeg aspak

përtueshëm lëpin mëngjeset

tinëzisht përvidhet darkave

………………………….

Në gjysmën e errët të hënës time

U kam vëne emra të gjitha vrragave.

E çuditëshmja Muza ime

Muza ime më merr për dore

në ca rrugëza të ngushta më shpie,

kundërmon era e plehrave

e biskotave të sapo pjekura

dhe ndrisin gurët e kalldrëmit.

Këmbet i ka të gjelbërta.

Të holla si fije gjineshtre.

Më tregon barkun e rrumbullakët

qesh me kërthizën

dhe me një gropë të hapur nën të

që unë kam frikë ta shoh…

Ka sytë kureshtarë

të një fëmije të sapolindur

që një dritë djallëzie ia mbush

sa herë më sheh të pengohem

në kapicat e mbetjeve njerëzore.

I ka të kaltra flokët

me aromë mimozash

përzjerë…

Në fytyrë m’i përplas

era që luan me to…

Muza ime është lakuriqe…

Paturpësisht më tregon me gisht

pjesët e trupit një nga një

dhe gropëzen e errët nën bark

që unë nuk dua ta shoh...

Fustani i ri

Virginia Woolf

Kur Mabel po hiqte pelerinën pati dyshimin e parë serioz që diçka nuk shkonte mirë, ndërsa znj. Barnet, ndërkohë që i mbante pasqyrën, prekte furçat e flokëve duke tërhequr kështu vemëndjen e saj, ndoshta jo në mënyrë të dukshme mbi të gjitha paisjet për rregullimin dhe trajtimin e flokëve, tualetin e fytyrës, rrobat që ndodheshin në tavolinën e veshjeve, konfirmonte dyshimin që diçka nuk ishte ashtu siç duhej, diçka nuk ishte krejtësisht në rregull, ndjesi që rritej e rritej dhe ndërsa ajo zbriste shkallët i dukej sikur kjo ndjesi bëhej gjithnjë e më e fortë, dhe krejtësisht e bindur për këtë, ndërsa përshëndeste Clarissa Dalloway, shkoi drejt e në fund të dhomës , në një qoshe jo shumë te dukshme ku varej një pasqyrë dhe u pa. Jo! Diçka vërtet nuk shkonte. Dhe menjëherë i gjithë mjerimi të cilin gjithë kohën përpiqej që ta fshihte, pakënaqësia e thellë – ndjesia e të qënurit inferiore karshi njerëzve të tjerë që e kishte pasur që fëmijë - e përfshiu të tërën, në mënyrë të pamëshirshme, të pakthyeshme, me një intensitet të cilin nuk mundi ta mposhte dot ashtu si bënte kur ngrihej natën në shtëpi, duke lexuar Borrow ose Scott; por ah, tërë këta burrat dhe tërë këto gratë atje të gjithë ishin duke menduar tani – “ Çfarë paska veshur Mabel kështu? Çfarë dordoleci që duket! Çfarë fustani i neveritshëm!” - qepallat e tyre përpëliteshin, ndërsa ngjisnin shkallët dhe pastaj i mbylleshin fort mbi sy. Ishte pikërisht kjo papërshtatshmëria e saj e ndyrë; mungesa e kurajos; ky gjaku i saj i poshtër, i holluar që e depresonin. Përnjëherësh tërësia e dhomës ku për orë të tëra, kishte bërë plane me rrobaqepësen e vogël se si do dukej më mirë, iu duk e ndyrë, e pështirë; dhe salloni saj i pritjes një gjë e vjetëruar, me atë vetë të fryrë në boshësi, tek prekte letrat në tavolinën e sallonit duke thënë me mëndjemadhësi “uf çfarë mërzije!”- e gjitha kjo tani i dukej tmerrësisht qesharake, e pavlerë dhe provinciale. E gjitha ishte shkatërruar tërësisht në mënyrë të paevitueshme, shpërthyese, pikërisht në momentin që ajo mbërriti në sallonin e pritjes se znj. Dalloway.
Ajo kishte qënë e ulur dhe po pinte një kupë çaj në atë mbrëmje kur ftesa e znj, Dallway kishte ardhur dhe natyrisht, kishte menduar që ajo nuk do mund të shkonte me nje veshje moderne. Biles as që mund t'i shkonte në mënd një gjë e tille- modernja donte të thoshte, prerje, stilim, donte të thoshte të paktën tridhjetë guineas - po pse të mos tregohej origjinale të paktën ? Ishte ngritur menjëherë në këmbë dhe kishte marrë një revistë të vjetër mode të mamasë së saj, një revistë me modën Parisiane të kohës së Mbretërisë, dhe kishte menduar se sa më të bukura, më dinjitoze, dhe më femërore ishin gratë e asaj kohe, dhe kështu kishte vendosur – oh çfarë budallallëku - të provonte të bëhej si ato, duke fryrë veten e saj, në vend të një pamje modeste vërtet të modës së vjetër por mjaft joshëse, ajo e kishte lëshuar veten, pa pikën e dyshimit në një orgji narcistike e cila meritonte të ndëshkohej, dhe ja se ku kishte përfunduar e veshur në këtë mënyrë.
Por ajo nuk kishte pasur guximin të shihej në pasqyrë. Nuk do kishte mundur të përballonte dot gjithë atë tmerr – fustanin e mëndafshtë me ngjyrë të verdhë të zbehtë të një mode idiotësisht të vjetër, me fund të gjatë dhe mëngë të larta me rripin e mesit dhe gjithë ato gjërat e tjera që dukeshin aq joshëse në librin e modës, por jo tek ajo, jo në mes të gjithë këtyre njerëzve të zakonshëm. Po i dukej vetja si një manekine, e vendosur në një sallë, ku të rinjtë ngulnin gjilpërat në të.
“ E dashur, je bërë kaq magjepsëse!” i tha Rose Shaw, duke e parë nga maja e kokës deri tek majat e gishtave, me atë mbledhjen ironike të buzëve që ishte krejtësisht e pritëshme - Rose për veten e saj ishte veshur sipas modës së fundit, pikërisht ashtu si visheshin gjithmonë edhe të tjerët në atë sallë.
Jemi të gjithë si mizat që përpiqen të dalin duke u zvarritur në buzë të një tasi, mendoi Mabel, dhe filloi ta përsëriste këtë frazë sikur të donte të kapërcente veten e saj, sikur po përpiqej të gjente formulën magjike për të çbërë gjithë këtë dhimbje, për ta bërë atë sa më të durueshme. Në momentet e agonisë së saj, papritur i vinin në mëndje thënie nga Shekspiri, rreshta nga libra që i kishte lexuar kohë më parë dhe ajo i përsëriste dhe përsëriste. “Miza që përpiqen të dalin duke u zvarritur”, përsëriti me mënd. Nëse ajo do mund ta përsëriste këtë aq shume sa ta bënte veten e saj t'i shikonte mizat, do bëhej e pandjeshme, e ftohtë, e ngrirë, e hutuar. Ja po i shikonte... mizat duke u zvarritur në një tas me qumësht me krahët e lagura të ngjitura pas trupit, dhe tendosej e tendosej ( duke qëndruar para pasqyrës, dhe duke dëgjuar Rose Shaw) ta bënte veten e saj të shihte Rose Shown dhe të gjithë të tjerët rrotull si miza, të holla, të pakuptimta, që përpiqeshin ta nxirrnin veten e tyre nga ndonjë vënd apo ta fusnin në ndonjë vënd, miza që mezi zvarriteshin. Por nuk po mundte t'i shikonte kështu, ose me saktë nuk po mundëte të shikonte kështu të tjerët. Ajo mund ta shihte veten e saj kështu,- ajo ishte një mizë, ndërsa të tjerët ishin pilivesa, flutura, insekte të bukura që vallëzonin, flatronin, dilnin mbi sipërfaqe, ndërsa ajo vetëm ajo tërhiqte veten mundimshëm për të dalë nga tasi. ( Zilia dhe mëria, veset më të neveritshëm, ishin krye fajet e saja).
“ E ndjej veten si një mizë të vjetër , pa shije, të plakur, tmerrësisht të zymtë” foli duke e bërë Robert Haydon të ndaloje hapat për ta dëgjuar se çfarë po thoshte. E nxorri nga goja këtë fraze të varfer të dobët e gjunjëdridhur vetëm për të siguruar edhe njëherë veten e saj , për të shfaqur kështu edhe njëherë se sa e pavarur dhe sa mëndje mprehtë ishte ajo, që nuk ndjehej aspak si fundi i gjithçkaje. Dhe natyrisht, Robert Haydon, u përgjigj me diçka, krejtësisht të sjellëshme, krejtësisht të pasinqertë, të cilën ajo e pa tejpërtej menjëherë, dhe pasi ai kishte ikur i tha vetes, ( përsëri shprehje e marrë nga një libër), “ Gënjeshtra, gënjeshtra, gënjeshtra!”
Një festë i bën gjërat ose tepër reale ose aspak reale, mendoi ajo; për një fraksion të sekondës, pa thellë në zemrën e Robert Haydonit; ia pa gjithçka tejpërtej. Pa të vërtetën. KJO ishte e vërteta, ky sallon pritje, ajo vetë ndërsa të tjerët ishin të rremë. Dhoma e vogel e rrobaqepësisë së znj. Milan ishte e vërtete edhe pse ishte tmerrësisht e nxehtë, e rrëmujshme dhe e ndyrë. Mbante erë rrobash dhe lakre të zjerë ; dhe përsëri, kur Znj. Milan i kishte dhënë pasqyrën në dorë, dhe ajo kishte parë veten të veshur me atë fustan, të sapo përfunduar, një rregëtimë e jashtëzakonshme kënaqësie i kishte përshkuar zemrën. Ishte mbushur me dritë dhe ishte shpërndarë nëpër ekzistencë. E çliruar nga meraku dhe nga rrudhat, ja se ku kishte qënë aty pikërisht ajo që ajo kishte ëndërruar të ishte – një grua e bukur. Ishte parë vetëm për një sekondë (ajo nuk guxonte të shikohej për një kohë të gjatë në pasqyrë, por znj Milan dëshironte të dinte gjatësinë e fundit), dhe ja ku e kishte parë vetveten, rrethuar me një kornizë me dru të kuq, e bardhe në gri, me një buzëqëshje misterioze, vajze joshëse, qëllimi i vetvetes, shpirti i vetvetes; dhe nuk ishte vetëm pëlqimi i vetvetes, nuk ishte vetëm narcizmi ai që e bënte të mendonte mirësisht, butësisht dhe vërtetësisht. Znj Milan tha që fundi nuk do dukej mirë nëse do ishte më i gjatë; dhe fundi, tha prap znj Milan duke rrudhur ballin, duke marrë parasysh gjithë njohuritë e saj rreth kësaj çeshtje, do duhej të ishte më i shkrutër, dhe ajo ishte ndjerë krejt papritur, ndershmërisht, plot dashuri për znj. Milan, me nje dashuri shumë më të thellë për znj Milan se sa për çdo njeri tjetër në botë,- dhe sa nuk kishte qarë nga keqardhja që znj. Milan për pak sa nuk ishte zvarritur në dysheme duke mbajtur në goje gjilpërat me kokë me fytyrën të skuqur dhe sytë e kërcyer – që një qënie njerëzore mund tia bënte këtë një tjetre dhe ajo i kishte menduar edhe ata të gjithë thjesht si qënie njerëzore edhe veten e saj duke shkuar në festë edhe znj Milan që zbulonte kafazin e kanarinës nga mbulesa, dhe që e linte atë të kapte një kokër liri midis buzëve të saj, dhe vetëm mendimi për këtë, për këtë anë të natyrës njerëzore të tolerancës të saj dhe të forcës për mbijetesë të të qënit e kënaqur edhe mes mjerimit, lakuriqësisë, ndyrësisë, që i rrethonte… këto kënaqësi të vogla ia kishin mbushur sytë me lot.
Ndërsa tani, të gjitha këto ishin zhdukur. Fustani, dhoma, dashuria, mëshira, pasqyra në kornizë, kafazi i kanarinës- të gjitha ishin zhdukur dhe ja ajo ishte gjëndur përsëri aty në qoshen e dhomës së pritjes së Znj. Dalloway, duke vuajtur torturën, e shkundur fort nga realiteti.
Por a nuk ishte një papërfillshmëri, dobësi, dhe mëndjengushtësi që të bëheshe merak për këto gjëra në moshën e saj me dy fëmijë, që të ishe akoma kaq tërësisht e varur në opinionin e njerëzve të tjerë dhe të mos kishe parime dhe bindje te tuat, të mos ishe e aftë t'u thoshe një fjalë njerëzve të tjerë ashtu siç ka thënë dikush, “ Ja Shekspiri! Ja vdekja! Ne jemi të gjithë brumbuj, mbledhur në biskotën e kapitenit” - apo çfarëdo gjëje tjetër që njerëzit thonë në të tilla raste.
I qëndroi përballe vetes së saj në pasqyrë, çukiti me dorë supin e majtë, në mënyrë te tillë që ra në sy, sikur një tufë shtiza të ishin hedhur në fustanin e saj të verdhë nga të gjitha anët. Por në vend që të dukej e frikësuar apo tragjike, siç do kishte bërë Rose Shaw- Rose do ishte dukur si Boadice – ajo ishte dukur e budallallepsur dhe e ndërgjegjëshme, ishte zgërdhirë si një gjimnaziste dhe kishte ecur me supe të mbledhura nëpër dhomë, në mënyrë krejt tinëzare, sikur të ishte një këlysh i rrahur, kishte qëndruar pastaj dhe kishte parë një pikturë, që nuk ishte gjë tjetër veç se një grafikë e zakonshme. Sikur të kishte ardhur në festë për të parë pikturën! Të gjithë e dinin pse e bënte këtë ajo - e bënte nga turpi dhe poshtërimi.
“Tani miza është brënda në kupë të qumështit » foli me vete, « drejt e në mes, dhe nuk mund të dali dot jashtë ndërsa qumështi, » mendoi duke vështruar e ngrirë pikturën, “ ia ka ngjitur të dyja krahët me trupin.”
“ Është kaq jashtë mode”, i tha Charles Burtit, duke e penguar ( gjë të cilën ai e urrente) kur ai ishte drejtuar ti fliste dikujt tjetër.
Ajo donte të thoshte, ose të paktën u përpoq ti mbushte mëndjen vetes që donte të thoshte, që ishte ajo piktura atje që ishte jashtë mode dhe jo fustani i saj. Dhe qoftë edhe një fjalë e vetme aprovimi, një fjalë e vetme afeksioni, nga Charles, do kishte bërë një goxha ndryshim pozitiv tek ajo në atë çast. Nëse ai do kishte thënë diçka si për shëmbull “ Mabel, ju dukeni e magjishme sonte!” sikur të kishte thënë diçka të tillë, vërtet që do kishte ndikuar në jetën e saj. Por në këtë rast asaj do ti ishte dashur të ishte e vërtetë dhe direkte. Charles natyrisht, nuk tha asgjë të këtij lloji. Ai ishte vetë ligësia. Kishte gjithmonë aftësinë ta shikonte tjetrin tej për tej, sidomos nëse dikush ndjehej vecanërisht keq, i pavlerë apo budalla. “Mabel paska veshur fustan të ri!” tha ai dhe miza e shkretë ishte tani absolutisht e dukëshme mu në mes të kupës. Në të vërtetë ajo besonte, që atij do i ishte bërë qefi nëse do e shikonte atë të zhytej. Ai nuk kishte zemër, nuk ekzistonte mirësi në thellësi të tij, por vetëm një celofan miqësie. Znj Milan ishte shumë me e vërtetë se ai, shumë më e mirë. Eh, sikur njeriu të ndjente vetëm këtë dhe të qëndronte vetëm me këtë ndjesi gjithmonë. « Po pse, » pyeste ajo veten - duke i replikuar Charles me aq pacipëri, sa e bëri atë të mendonte që ajo i kishte kaluar kufijtë e arsyes, ose ishte e « shqetësuar » siç ia vuri emrin ai ( « apo jeni e shqetësuar ? » e kishte pyetur ai dhe kishte shkuar të tallej me të, tek një grumbull tjetër grash pak më tutje)- « Po përse vallë, » pyeti ajo veten e saj, «unë nuk mund të jem krejtësisht e sigurt që znj Milan është në rregull dhe Charles nuk është, dhe t'i qëndroj fort këtij mendimi, të ndjehem e sigurt për atë që ndodhte me kanarinën si dhe për keqardhjen dhe dashurinë dhe të mos fshikullohem në sekondë nga të gjitha anët duke ardhur në këtë dhomë plot me njerëz ? »
Por gjithmonë në momentet më kritike, shfaqej përsëri ai karakteri i saj i neveritshëm, i dobët, i lëkundur, që kurrë nuk kishte qënë i interesuar seriozisht për studimin e molusqeve, për etimiologjinë, botanikën, arkeologjinë, prerjen mes për mes të patateve dhe studimin e mbirjes së tyre, si Mary Dennis, si Violet Searle.
Pastaj iu desh edhe znj. Holman, që duke e parë që po rrinte e vetmuar, erdhi si për t'ia shtuar akoma më shumë mërzinë. Natyrisht, një gjë e tillë si psh. fustani i Mabel, nuk mund të vihej re nga znj. Holman, me familjen e saj që gjithmonë ose do rrokullisej poshtë shkallëve ose do kishte ethet e kuqe. Do mundej vallë Mabel t'i thoshte asaj që nëpër Elmthrope gjithmonë lihej të shëtitej në Gusht apo Shtator? Oh, ishte një bashkëbisedim që në mënyrë të padiskutueshme e kishte mërzitur ! - I ngriheshin nervat kur e trajtonin si një agjent shtëpishë ose si një postier, vetëm për ta përdorur. I dukej vetja krej pa vlerë, kjo ishte e gjitha, mendoi , duke u përpjekur të zhvaste ndonjë gjë për të qënë, ndonjë gjë reale, ndërkohë që përpiqej të përgjigjej me ndjeshmëri rreth banjos, rreth problemit në qoshen e jugut, dhe ujit të ngrohtë në katin e sipërm të shtëpisë; dhe gjatë gjithë kohës ajo vazhdonte të shikonte fragmete të vogla të fustanit të saj të verdhë në pasqyrën e rrumbullakët, e cila e tregonte ate pjesë pjesë në përmasat e vrimave të lidhëseve apo të një larve; dhe ishte e çuditëshme të mendoje se sa shumë poshtërim dhe agoni, neveri të vetvetes dhe mundim, ulje e ngritje pasionante të ndjesive përmbahej në secilën nga ato copëza me përmasat e një qindarke. Dhe çfarë ishte akoma më e çuditëshme, kjo gjëja, kjo Veshja Mabel, ishte e shkëputur, krejtësisht, ne botën e saj dhe megjithëse znj. Holman ( pulla e zeze) ishte duke u zgjatur drejt saj dhe po i tregonte se si djali i saj i madh kishte sforcuar zemrën duke vrapuar, ajo e shihte edhe atë, krejtësisht të ndare në copëza në pasqyrë, dhe megjithëse ishte e pamundur, që ato pullat e zeza, që përkuleshin në drejtim të saj dhe bënin me shenja, të mund t'i bënin pullat e verdha, që ishin ulur aty në vetmi, përqëndruar në vetvete, që të ndjenin atë që pullat e zeza ndjenin, ato prap se prap përpiqeshin ta bënin këtë.
“ Është kaq e pamundur t'i mbash urtë djemtë”- kjo ishte gjithë sa ajo mundi t'i pergjigjej.
Dhe znj. Holman, e cila ngaqë nuk mund të gjente kurrë simpati të mjaftueshme sa ç'kërkonte, zhvaste çdo gjë të vogël me makutëri, sikur të ishte e drejta e saj ( ajo meritonte shumë më tepër por vajza e saj e vogel sapo kishte zbritur nga shkallët dhe kishte një enjtje në nyjen e gjurit) e kishte marrë këtë përgjigje të mjerueshme dhe e kishte parë me dyshim pa qejf, si të ishte një gjysëmqindarkë kur pritej të ishte një qindëshe, dhe e kishte hedhur në çantën e saj, sa e ligë dhe kurnace që ishte bërë kjo botë , kohë të vështira kishin ardhur, tepër të vështira; Znj. Holman kishte berë më tutje, me shpirt të copëtuar për shkak të vajzës së vogël me nyjen e enjtur. Ah, kjo ishte tragjike, kjo makuteri, kjo kërkesë e qënieve njerëzore, që si një rresht patash të egra, duke krakaritur dhe përplasur krahët kërkonin simpati – ishte tragjike, të mendoje se si dikush e kishte ndjerë këtë dhe thjesht pretendonte që nuk e kishte ndjerë kurrë.
Por sonte nën atë fustan të verdhë ajo nuk mund të shtrydhte jashtë as edhe një pikë të vetme; e donte për vete të gjithën për vete. E dinte ( ajo vazhdonte të shikohej dhe shikohej në pasqyrë e zhytur në një pellg blu të frikshëm që e bënte edhe më të dukshme) që ajo ishte e mallkuar, e refuzuar, e lënë ashtu në izolim, për shkak se ishte një krijesë e dobët dhe e urryer; i ishte mbushur mëndja që fustani i verdhë ishte një shpagim plotësisht i merituar, biles edhe nëse do ishte veshur si Rose Show, me një fustan aq të këndshem të blertë, të ngjitur pas trupit me rradhë pupalsh te buta mjellme në të, prapë se prapë ajo do e meritonte ndëshkimin; nuk kishte shpëtim për të - asnjë lloj shpëtimi të vetëm. Por në fund të fundit nuk ishte faji i saj. Ishte të qënët e një nga dhjetë pjestarët e familjes së saj; asnjëherë nuk kishin pasur mjaft të holla… gjithmonë tërhiq e mos këput… nëna e saj që mblidhte kavanoza të mëdhenj… linoleumi në buzë të shkallëve i ronitur dhe tragjeditë e vogla të shëmtuara familjare njëra pas tjetrës - jo ndonjë gjë katastrofike… ferma e deleve e rrënuar, gjithsesi jo krejtësisht… vëllai i saj më i madh i martuar me një rrang poshtë të tyrit, po jo shumë më poshtë - pa ndonjë romancë, asgjë ekstreme për ta. Ata trajtoheshin me respekt në zonën turistike në bregdet; Pothuajse në çdo njërën prej ngastrave mund të gjeje një hallë të saj, që flinte brënda në ndonjë shtëpizë me ballin jo krejtësisht nga deti. Të njëjtën gjë kishte bërë edhe ajo - ajo ishte tamam si hallat e saja. Në të gjitha ëndrrat e saj për të jetuar në Indi, martuar me një hero si për shembull Sir Henry Lawrence, me ndonjë themelues mbretërie ( edhe tani vizioni i një indiani me çallmë e mbushte me ndjesi romantike), ajo kishte dështuar tërësisht. Ishte martuar me Hubertin, me punën e tij të sigurte të asistentit të përhershëm në Gjykatë, ata arrinin të menaxhonin kështu një shtëpi mjaftueshmërisht të vogël, pa ndonjë shërbyese për të qënë, mish me patate në përgjithësi dhe kur ajo ishte vetëm… bukë me gjalpë, por tani e paskëtaj – znj Holman kishte zbritur, duke menduar për të si për degëzën më pa lëng, më antipatike që ajo kishte parë ndonjëherë, dhe jo vetëm kaq, por e veshur në mënyrën më absurde dhe do i tregonte tani të gjithëve për aparencën fantastike të Mabel - tani e paskëtaj, mendonte Veshja Mabel, e lenë vetëm në kanapenë blu, duke shpupurisur jastëkun në mënyrë që të dukej sikur po merrej me diçka, meqë nuk po shkonte të bashkohej edhe ajo me Charles Burt dhe Rose Show që po krakarisnin si laraskat dhe ndoshta ishte ajo objekti i të qeshurave të tyre, aty anës vatrës – tani e paskëtaj, ja se ku i erdhën në mëndje ato momentet e saj të këndëshme, leximi i librit në shtrat natën e kaluar , ose poshtë në breg të detit herët në agim, nëpër rërë nën diellin e mëngjesit, për Pashkë – prit të kujtohej pak – një tufë e madhe e zbehtë shqope qëndruar e mbledhur si shigjetat në këllëf dhe e dretjtuar përkundrejt qiellit, që ishte bojeqielli si një veze e lëmuar kineze, kaq i tërhequr, kaq i fortë, dhe pastaj melodia e valëve – “Hush, hush,” përshpërisnin ato, dhe zërat e fëmijëve që pllaquriteshin – po, këto ishin momente të bekuara dhe aty ajo prehej, ndjehej në duart e asaj Perëndeshës që ishte e gjithë bota; vërtet Perëndeshë shpirtfortë, por ama shumë e bukur, ndjehej si një qëngj i shtrirë në altar ( ajo mund të mendonte të tilla gjëra qesharake sa të donte për sa kohë që nuk i thoshte me zë të lartë dhe asnjë nuk i dinte). Me Hubertin gjithashtu, ndonjëherë kishte momente krejt te papritura – ( duke prerë mishin e qingjit për drekën e së dielës, fare pa ndonjë shkak, duke hapur një letër, thjesht duke u futur në dhomë) – momente qiellore këto, në të cilat ajo i thoshte vetes ( vetes dhe askujt tjetër në botë), “ Kjo është e gjitha. Pikërisht kjo që po më ndodh tani. Kjo është gjithçka!” Por mënyra tjetër e të ndjerit te gjërave ishte po aq e papritur sa dhe e para – kjo ndodhte kur çdo gjë ishte ashtu siç duhej – muzika, moti, pushimet, çdo arësye për të qënë e lumtur ishte atje – dhe prap asgjë nuk i hynte në sy. Ajo prapë nuk ishte e lumtur. Ngaqë ishte dyst, dyst fare, ja kjo ishte e gjitha.
Ja dhe mundimi i vetvetes përsëri, pa dyshim! Kështu kishte qënë ajo gjithmonë një qaramane, e dobët, një nënë aspak e kënaqëshme, një grua e lëkundur, rehatuar në një lloj ekzistence të mugëtyer me asgjë shumë të qartë apo shumë të dukëshme, ose me ndonjë gjë më të rëndesishme se tjetra, njësoj si të gjithë motrat dhe vëllezërit e saj, duke përjashtuar ndoshta vetëm Herbertin - të tjerët ishin njësoj të gjithë krijesa të varfëra me gjak të hollë që nuk bënin ndonjë gjë. Pastaj, mu në mes të kësaj jete kacavjerrëse, zvarritëse, papritur ajo ishte gjëndur në maje të kësaj dallge. Ky fluturim i mundimshëm – ku e kishte lexuar vallë atë historinë që i vinte papushim në mëndje, për mizën brënda në tas ? – kishte nisur betejën brënda saj. Po, ajo vërtet kishte pasur ato momentet. Por tani që ajo ishte dyzet, ato ndoshta do e vizitonin gjithnjë e më rrallë. Hap pas hapi ajo do humbiste aftësinë për të luftuar akoma. Dhe kjo ishte e vajtueshme! Kjo nuk mund të durohej! Kjo e bënte që të kishte turp nga vetja e vet!
Ajo do shkonte në librarinë e Londrës nesër. Do gjente patjetër atje, qoftë dhe krejt rastësisht, ndonjë libër të shkëlqyer, të dobishëm, mahnitës, ndonjë libër të shkruar nga ndonjë klerik apo nga ndonjë Amerikan për të cilin asnjeri nuk kishte dëgjuar ndonjëherë ; ose mund të shëtiste nëpër Strand dhe të rrëzohej, aksidentalisht, në ndonjë sallë ku një minakërkues ishte duke treguar për jetën në gropat e minave, dhe krejt papritur të bëhej një tjetër njeri. Të transformohej krejtësisht. Mund edhe të vishte një uniformë ; mund të quhej Motër Filanja ; kurrë më nuk do mendonte për veshjet që e mbulonin. Dhe atëhere e paskëtaj ajo do ishte krejtësisht e qartë për diferencën midis Charles Burt dhe znj. Milan dhe të kësaj dhome dhe të asaj dhome; dhe kjo do mbetej kështu ditë pas dite edhe kur ajo të shtrihej nën diell apo të priste mishin e qingjit. Kështu do të bëhej !
Kështu ajo u ngrit nga kanapeja blu dhe pulla e verdhë u ngrit gjithashtu nga pasqyra dhe përshendeti me dorë Charlesin dhe Rosen për t'i treguar që ajo nuk varej nga ato as një thërrime, pulla e verdhë u zhduk nga pasqyra dhe me të gjitha shigjetat të mbledhura në gjoksin e saj ajo bëri drejt znj. Dallway dhe tha «natën e mirë. »
« Po është akoma shpejt për të ikur » tha znj Dallway, e cila ishte gjithmonë po kaq joshëse.
« Mendoj që më duhet të iki, » tha Veshja Mabel. « Por, » shtoi ajo me një zë të dobët, të dridhur që bëhej më qesharak nga përpjekja e saj për ta forcuar, « Unë u kënaqa vërtet shumë . »
« U kenaqa , » i tha përsëri znj. Dallway, e cila e takoi tek shkallët.
« Gënjeshtra, gënjeshtra gënjeshtra ! » i tha vetes së saj, ndërsa zbriste shkallët dhe « drejt e në kupë të salcës » vazhdoi të fliste me vete, ndërsa falenderonte znj Barnet që po e ndihmonte të mbështillej rreth vetes, rretheqark dhe rretheqark dhe rretheqark, me pelerinën e saj Kineze që e mbante të veshur që prej njëzet vjetësh.

Perktheu: Merita Paparisto

Ndodhi e një ore

( nga Kate Chopin)


Duke ditur që zonja Mallard vuante nga shqetësime të zemrës , u kujdesën që t’ia thonin me takt lajmin e vdekjes së të shoqit. Lajmin ia tha e motra, Josefina, e cila me gjysma fjalish po mundohej t’i binte rrotull e rrotull duke u përpjekur të mos tregonte të gjitha hollësitë.. Miku i burrit të saj, Richardi, ishte aty pranë gjithashtu. Ai kishte qenë në zyrën e gazetës, kur shërbimi informativ i aksidenteve hekurudhore kishte sjellë njoftimin  me emrin e Brently Mallardit në krye të listës së të aksidentuarve. Gjeti kohë ta konfirmonte lajmin me një telegram të dytë dhe nxitoi që të parandalonte ndonjë tjetër të njohur, më pak të kujdesshëm apo më pak të butë që mund të çonin lajmin e hidhur.
Asaj kur e dëgjoi lajmin nuk i ndodhi ashtu si ndodhte në shumë gra të tjera, pra një lloj paralize dhe kundërshtimi për të pranuar realitetin. Ajo shpërtheu në lotë të egër të menjëhershëm , me një ndjenjë braktisjeje në krahët e së motrës. Kur stuhia e dhimbjes u fashit shkoi dhe u mbyll e vetme në dhomën e saj. Nuk kish dashur që ndonjeri t’i shkonte pas..

Atje u ul përballë dritares në një kolltuk të rehatshëm. U lëshua në të si e goditur nga një konsumim fizik i cili pasi kishte pushtuar trupin e saj i ishte drejtuar pushtimit të shpirtit.

Shikonte majat e pemëve ,që dukeshin nga katrori i hapur para shtëpise  të cilat ishin pikuar të tëra me jetën që pranvera e kishte hedhur pa kursim mbi to. Aroma e këndëshme e frymës së pas shiut mbushte vendin.
Poshtë në rrugë një shitës ambulant reklamonte mallrat e tij. Notat e një kënge të largët, të kënduar nga një zë i panjohur, përziheshin me zërat e zbehtë, pothuajse të papërfillshëm të zogjve që cicëronin mbi çatinë e shtëpisë .

Disa copa qielli blu çfaqeshin aty- këtu mes reve që ishin stivosur njëra mbi tjetrën përballë dritares së saj. U ul me kokën lëshuar në mbështetësen e kolltukut, krejtësisht e zbrazur nga emocionet, përveç rasteve kur hera herës një ngashërim vinte nga thellësitë e grykës dhe e shkundëte, si një fëmijë që ka qarë para se ta zinte gjumi dhe vazhdon të ngashërehet edhe në ëndërr.
Ajo ishte e re, me një fytyrë të këndëshme dhe të qetë linjat e së cilës flisnin për një vetëkontroll dhe madje edhe njëfarë force të brendëshme. Por tani sytë e saj kishin një vështrim të zbrazur që drejtohej i fiksuar në njërën nga ato copëzat e qiellit blu që zbuloheshin mes reve. Nuk ishte ndonjë shkëndije refleksi por më tepër ishte një sinjal i një mendimi inteligjent të ngelur diku pezull.
Ndjente që diçka ishte duke ardhur për tek ajo dhe ajo po e priste e frikësuar.
Çfarë ishte ? Ajo nuk e dinte : ishte shumë i pakapshëm dhe i turbullt që t’ia gjente emrin. Por ajo e ndjente që vinte frikshëm që nga qielli përmes tingujve, aromave, ngjyrave që mbushnin ajrin pa arritur akoma tek ajo.

Krahërori i ngrihej dhe ulej dridhshëm. Filloi të dallonte atë gjënë që po i afrohej për ta zaptuar dhe po luftonte ta godiste e ta sprapste me vullnetin e saj që ishte po aq i dobët sa edhe dy duart e saj të holla dhe të bardha.
Kur ajo humbite sadopak mendjen, fjalë të pëshpëritura rrëshqisnin nga buzët e saj lehtësisht të hapura. Papritur ajo e shqiptoi atë përsëri dhe përsëri duke e pëshpëritur nën frymëmarrje : « E lirë, e lirë, e lirë ! » Shikimi i zbrazur dhe pamja e tmerruar që e shoqëronte u zhduk nga sytë e saj. Ato u bënë tashmë të mprehtë dhe të ndritshëm. Pulsi filloi t’i rrihte me shpejtësi dhe vërshimi i gjakut ngrohu dhe çlodhi cdo qelizë të trupit të saj.
Nuk ndaloi të pyeste veten nëse ishte apo nuk ishte një gëzim prej monstre ai që e pushtoi. Një perceptim i qartë dhe i lartë i dha mundësinë që ta përjashtonte këtë sugjerim si të mundshëm.

Ajo e dinte që përsëri do të dëneste kur të shihte duart e dashura dhe të kujdesshme të mbështjella nga vdekja ; fytyrën që asnjëherë nuk kishte parë pa dashuri mbi të, ta shihte të bërë gri nga vdekja. Por ajo kishte parë përtej këtij momenti tepër të hidhur një varg të gjatë vitesh që vinin dhe që i përkisnin asaj, absolutisht asaj. Ajo u zgjaste krahët krejtësisht të hapura në shenjë mirëseardhjeje viteve që do vinin.
Nuk do kishte asnjeri për të cilin ajo do duhej të jetonte në vitet që do pasonin. Do jetonte vetëm për veten e saj. Nuk do kishte më asnjë lloj vullneti të plotfuqishëm që do e lidhte me atë lloj pronësie të verbër me të cilën burrat dhe gratë besojnë që kanë të drejtën që të imponojnë vullnetin personal mbi krijesën tjetër. Nuk dinte nëse një këndvështrim pozitiv apo mizor bënin që mendimet të mos i dukeshin kriminale, në këtë moment të shkurtër kur mendja i ndriçohej papritur.
Dhe ajo e kishte dashuruar atë ndonjëherë. Më të shumtën e kohës nuk e kishte dashuruar. Po ç’rëndësi kishte kjo? Vallë do të mundëte dashuria, ky mister i pazbuluar, të merrej në konsideratë përpara këtij lloj posesiviteti të vetafirmimit që ajo papritur e dalloi si impulsin më të fortë të qënies së saj ?

« E lirë ! Trup dhe shpirt e lirë ! » vazhdonte ajo të pëshpëriste.
Josefina ishte gjunjëzuar para derës, me buzët mbështetur tek vrima e çelësit duke iu përgjëruar që ta pranonte brënda. «Luisa, hape derën! Të përgjërohem ; hape derën-do sëmurësh veten tënde. Çfarë je duke bërë, Luisa? Për qiell e për dhe, hape derën!”

“Ik. Nuk do sëmurem.”.
Jo, nuk do sëmurej… Ajo ishte duke pirë pikë pas pike eliksirin e jetës, nëpërmjet asaj dritareje të hapur.
Imagjinata e saj po rendte si kokërr plumbi përmes atyre ditëve që do të vinin. Ditët e pranverës, ditët e verës dhe lloj lloj ditësh të tjera që do ishin të sajat dhe vetëm të sajat. Psherëtiu në një lutje të shpejtë që jeta të ishte e gjatë. Kishte qenë jo më larg se dje, kur asaj edhe pse e mbështetur mbi një sup, jeta i ishte dukur tepër e gjatë.

U zgjat dhe i hapi derën këmbënguljes së të motrës. Në sytë i vezullonte një triumf çlirimi dhe vetja i dukej në mënyrë të pavetëdijshme si perëndesha e fitores. Ajo i hodhi dorën në bel motrës dhe të dyja zbritën ngadalë shkallët.
Rikardi ishte poshtë duke pritur që ato të vinin.
Dikush po përpiqej të hapte rezen e derës së oborrit duke e ngritur me një çelës që nga jashtë. Ishte Brently Mallard që u fut pak i lodhur nga udhëtimi, me çantën dhe çadrën shtërnguar pas vetes. Ai nuk kishte qenë në vëndin e aksidentit dhe as që e dinte që kishte ndodhur një aksident i tillë. Vështroi i çuditur të qarën pikëlluese të Josefinës dhe Rikardin që përpiqej të mbulonte me trupin e tij, pamjen e së shoqes.

Por Rikardi ishte i vonuar.
Kur doktorët erdhën , ata thanë që ajo kishte vdekur nga zemra, nga një lloj sëmundje që quhej “gëzimi që vret”.

Perktheu Merita Paparisto

Dredheza

Fryn fllad i njome
pas stuhise...
Diell s'ka... eshte muzg...
myshqet trungjeve varen
si mendime te shkara
vend e pa vend...
...................................
Qetesine e marre...
Veç troku i centaureve,
neper endrra tremb...
....................................
Shpetuar nga stuhia
mbledh krahet e gjelberta...
pi eren e gjetheve...
feshferimes shuan etjen...
Rrethuar trungut tend
drejt majes driteplote
perseri rrugen e nis
dredheza...

Zhubrosur

Me kane humbur te gjithe kremastaret.
Veten time
te hedhur pa kujdes
mbi krevat,
komo,
apo karrike....
nuk kam se ku ta var.

Truri,
lekura,
krahet,
kembet,
gishterinjte,
te gjithe te zhubrosur...

Dhe te nesermen ne mengjes
perseri i vesh
ashtu....
te pa hekurosur.

Jeton tek unë

Mjegulla e dendur na mbështillte të dyjave, ndërsa ngjisnim rrugën në të dalë të qytetit. Ndjehesha bosh brënda meje; një boshësi e akullt, e zymtë, si ai mëngjes vjeshte. Kisha marrë me vete një çantë me ushqime dhe çarçafë të pastër për të ndrruar. Nuk kishim qënë ndonjëherë më të heshtura se aq ne të dyja. Nuk kishim fjalë jo. E njëjta gjë bluhej në mëndjet tona. « Si do bëhej vallë ? » Me siguri që do shërohej. Ishte vetëm një pneumoni dhe nuk ishte ndonjë sëmundje e pashërueshme. Me aparaturat dhe mjekimet e ditëve të sotme, nuk mund të vdistë njeriu nga pneumonia. Por mjegulla e mëngjesit e trashe dhe e hirtë na gërryente eshtrat e shpirtit.

* * *

- Hajde ma jep çik faqen tani

- ëëëëëëë Jo, nuk dua, i ke faqet me qime dhe me çpon.

- Jo, nuk i kam ja shikoje, i kam rruajtur..

Unë afroja duart e vogla prej fëmije në fytyrën tënde dhe provoja nëse faqet e tua ishin mjaftueshmërisht të buta për të prekur faqet e mija.

- Mirë pra na, puthi.

Nga eksperienca e dija që sado të përpiqesha, ti prap do ma mbushje mëndjen per të me puthur. Ti më puthje e më puthje në faqe dhe pastaj më thoshe:

- Faqet janë të mijat, e di ti, nuk dua që të lesh asnjeri tjetër që të ti puthi… Tani do të ti mbyll me çelës.

Bahkoje gishtërinjtë e dorës se djathtë dhe i rrotulloje ngjitur me faqet e mija.

- Shtrak – shtruk, ja ti mbylla. Tani nuk do ti puthi më njeri.

* * *

Doktorët hynin e dilnin në dhomën tënde. Ti rrije i shtrire pa lëvizur fare në krevat. Fytyra të ishtë fryrë dhe flokët e bardhë të butë të elektrizuar, e rrethonin atë si rrezet e nje dielli. Kishe kaluar nje natë të shqetësuar edhe pse kishe marrë qetësues. Tubat e oksigjenit të qëndronin në hundë. Merrje frymë me veshtirësi. Sytë i mbaje mbyllur. Tu afrova dhe të preka ballin, të fola. I hape sytë dhe më shikove, por dukej sikur nuk ishe aty. Shpirti mu shtrydh dhe më pikoi. Jo. Ti nuk mund të ikje, nuk mund të ikje ashtu. Ishte shumë shpejt për të ikur dhe ti kishe vetëm nje pneumoni. Gjeta rastin kur në dhomë nuk kishte asnjeri dhe u përkula mbi fytyrën tënde pranë veshit. “ Mos ik – të pëshpërita- Mos ik. Njerëzit ikin nga kjo botë, vetëm kur ata pushojnë së përpjekuri për të qëndruar. Ti nuk duhet të ikësh, mbahu fort, qëndro…” Ti hape sytë dhe fole me një zë të mekur “ Ashtu thua ti?” “Po, ashtu them dhe ashtu eshtë” Nuk mundja të besoja. Ato fjalët e mija në vesh nuk bëne gjë tjetër, vetëm se shtynë ikjen tënde edhe për një natë tjetër.

* * *

- Do ma japësh faqen?

- Jo, se më quk ti.

- Hajde, se do të ta puth si zog kësaj here…

Unë bindesha dhe të futesha në krahëror. Ti mbështesje buzët mbi faqet e mija të brishta dhe cicërije « ciu ciu ciu »

- Mirë, ma puthe, më ler tani të iki.

- Prit, se do ta puth si maçok , mjauuuu.... prit ta puth edhe njëherë si qenush, humm humm.... si gjel, kikikiiiiii..

- Mirë,... tani më ler...

- Po kemi harruar si ketër.... e di ti si puth ketri ?

Dhe unë kurioze afrohesha përsëri.

* * *

Pastaj ti nuk reagove më. Unë ndenja gjithë kohën aty mbi kokën tënde dhe të degjoja tek pëshpërisje fjalë pa kuptim. Çfare thoshe dhe me kë flisje vallë ? Në një moment dëgjova që shqiptove pothuajse qartë « Prisni edhe pak... » Kujt ia the ? Kush po të pristë aty ku ti nuk doje të shkoje ? Zemra jote ishte e sëmurë dhe nuk i çonte mjaftueshem gjak mushkerive, që të mund të shëroheshin dhe mushkëritë nuk i çonin sa duhet oksigjen zemrës që të mund të punonte normalisht. Ky rreth vicioz ngushtohej e ngushtohej ne grykën e jetës tënde.

* * *

- Si thua do ma japesh faqen ta puth ?

- Joooooo

- Pa shikoi pak këto gishtat e vegjel...

Unë i afrohesha dhe shikoja kurioze gishtat e prerë të njërës dorë tënde. Ishin më të shkrurtër se gishtat normalë dhe nuk kishin thonj. Unë i prekja gjithë kuriozitet dhe luaja me to. Ti më perqafoje dhe më puthje pa pushim në faqe.

- Më shumë unë dua ketë të voglin fare - të thosha dhe e mbyllja në grushtin tim të vogël gishtin tënd të vogël.

- Ngaqë ai eshtë vogëlush si ty prandaj e do.

* * *

Unë nuk i mbaj mënd përvjetorët e tua. Nuk e mbaj mënd datën kur ti ike. Di vetëm qe ishte vjeshtë dhe ditët rrethoheshin nga një mjegull e dëndur. Nuk di sa kohë kanë kaluar që atëherë , sepse ti asnjëherë nuk ke ikur nga mua. Jeton aty brënda meje…. Nuk të kam lëne të ikësh..... derën ta kam mbyllur shtrak- shtruk.